Materiale studimore

Në një sfidë të vazhdueshme për përshpejtimin e ritmit të rritjes, ekonomitë e Evropës Juglindore duhet të eksplorojnë potencialin e të gjitha kanaleve ekonomike kontribuuese në këtë proces. Ndërkohë, studime të mëparshme nuk gjejnë një lidhje domethënëse mes zhvillimit financiar dhe rritjes ekonomike në vendet e EJL-së, pasi mungojnë analizat e përditësuara në këtë drejtim. Ky studim synon të kuptojë lidhjet financë-rritje në një grup përfaqësues prej dhjetë ekonomish në EJL, duke analizuar empirikisht të dhënat më të fundit të disponueshme nëpërmjet teknikave të të dhënave panel. Gjithashtu, ai tenton të analizojë nëse implementimi i kuadrove rregullative dhe i reformave ekonomike gjatë dekadës së fundit, ka kontribuar në rëndësinë që zhvillimi i sektorit financiar ka në rritjen ekonomike.

Duke përfshirë për të parën herë variablat makroekonomikë në analizën empirike me të dhëna panel për bankat tregtare, ky punim synon të hedhë dritë mbi përcaktuesit e marzhit neto të interesave në sektorin bankar shqiptar. I konsideruar gjerësisht si një tregues i mirë i nivelit të eficiencës së ndërmjetësimit bankar, marzhi i interesave ndihmon në perceptimin e asimetrive në tregun bankar dhe kostove të transmetuara te klientët. Çështja merr rëndësi në kontekstin e politikës monetare, përderisa sa më të larta të jenë asimetritë në treg, aq më i vështirë bëhet transmetimi i sinjaleve të tij.

Rritja e kreditimit në valutë në shumë vende të Evropës Qendrore dhe Juglindore ka ndikuar në rritjen e analizave dhe materialeve kërkimore në këtë drejtim. Ashtu si edhe në vendet e tjera të rajonit, edhe në Shqipëri, studimi i përcaktuesve kryesorë ndaj kreditimit në valutë është mjaft i rëndësishëm, duke pasur parasysh se 65% e kredisë ndaj sektorit privat preferohet në këtë formë. Materiali vlerëson përcaktuesit e kreditimit në valutë ndaj sektorit privat, me metodën Autoregresive të Shpërndarjes së Vonesave Kohore, duke përfshirë tregues të ofertës dhe kërkesës. Rezultatet dëshmojnë se kreditimi në valutë është nxitur kryesisht nga mjaftueshmëria e likuiditetit në valutë që bankat zotërojnë dhe tendenca drejt portofoleve që mbartin më pak rrezik. Gjithashtu, kreditimi në valutë është më i preferuar në kushtet e spread-it pozitiv të normave të interesit për kreditimin në monedhë të ndryshme, luhatshmërisë së inflacionit dhe kursit të këmbimit të qëndrueshëm. Studimi identifikon një marrëdhënie afatgjatë të kointegruar dhe të qëndrueshme.

Fokusi kryesor i këtij materiali është vlerësimi i funksionit të kërkesës për para dhe të shpejtësisë së qarkullimit të parasë së gjerë, M3, në afatin e mesëm dhe të gjatë, duke pasur parasysh rolin e saj si një shtyllë e dytë e rëndësishme për politikën monetare të Bankës së Shqipërisë, në përputhje me objektivin e saj kryesor, atë të stabilitetit të çmimeve. Rezultatet tregojnë se kërkesa për para është e qëndrueshme edhe pas krizës financiare dhe ekonomike, si dhe ecuria e saj përmban informacion të rëndësishëm për ecurinë e inflacionit.

Ky material studion dhe propozon metodologjinë e vlerësimit të densiteteve si një alternativë për modelimin e ekonomisë si një grup variablash ekonomikë. Në këtë studim, ne paraqesim vlerësimet e densiteteve për variablat ekonomikë në rastin e një dimensioni të vetëm dhe të atij shumëdimensional. Kjo mundësohet duke përdorur disa kernelë, të cilët përzgjidhen si funksione të densitetit të probabilitetit. Në rastin e një dimensioni të vetëm, përdoren kernelë Gaussian, trekëndorë, drejtkëndorë dhe Epanechnikov. Ndërkohë që në atë shumëdimensional, përdoren kernelë Gaussian dhe Epanechnikov. Për herë të parë, ne i paraqesim densitetet (vlerësimet e densiteteve) e variablave ekonomikë në formën e tyre të përgjithshme, duke u bazuar në metodat e vlerësimit të densiteteve. Në rastin e ekonomisë shqiptare, metodologjia ilustrohet mbi një grup të dhënash ekonomike. Paraqitjet grafike të vlerësimit të densiteteve jepen për disa variabla shkallarë dhe për vektorë dy-dimensionalë. Gjithashtu, materiali përfshin algorit et për llogaritjen e vlerësimeve të densiteteve të paraqitura në punim, diskutime të përgjithshme mbi metodologjinë, si dhe referenca të qarta mbi literaturën e përdorur.

Kriza e fundit globale nxori në pah rolin e rëndësishëm të bankave dhe institucioneve të tjera financiare në transmetimin dhe zmadhimin e goditjeve ekonomiko-financiare. Studimi paraqet një Model Financiar për Shqipërinë, me përmasa mesatare dhe që është ende në fazën e zhvillimit. Ai bazohet në bilancet e detajuara të bankave në Shqipëri dhe synon të trajtojë ndikimin e goditjeve makrofinanciare ndaj variablave më të rëndësishme. Ky studim përdor metodat e të dhënave të panelit për të vlerësuar ekuacionet kryesore të sjelljes, si: volumin e huadhënies, të ardhurat neto nga interesat, aktivet e rrezikut të kredisë, kreditë me probleme (për individë dhe biznese), si dhe ekuacionin e kostove të kredisë.

Elasticitetet e të ardhurave dhe çmimeve janë faktorë përcaktues të madhësisë së transmetimit të aktivitetit real ndërmjet partnerëve tregtarë. Ngadalësimi i aktivitetit ekonomik në ekonomitë e zhvilluara gjatë viteve të fundit është kthyer në një shqetësim për normën e rritjes në vendet me ekonomi në zhvillim. Me interes të veçantë është roli i eksporteve si burim i nxitjes ekonomike. Vlerësimi i elasticiteteve të të ardhurave dhe çmimeve të vëllimeve të tregtis reale mundëson vlerësimin e shkallës së kësaj marrëdhënieje dhe të kushtit Marshall-Lerner. Rezultatet tregojnë se ndërsa të ardhurat përbëjnë nxitësin kryesor të flukseve tregtare në Shqipëri, kursi i këmbimit luan një rol të rëndësishëm në nxitjen e rritjes së eksporteve dhe në zëvendësimin e importeve.

Ky studim vlerëson ndikimin e kursit të këmbimit në flukset tregtare dypalëshe ndërmjet Shqipërisë dhe partnerëve kryesorë tregtarë, përkatësisht: Eurozona, Italia, Greqia, Gjermaia, Kosova dhe Turqia. Materiali synon të evidentojë ekzistencën e fenomenit të “kurbës – J” në tregtinë dypalëshe për periudhën 1998 – 2012. “Modeli i korrektimit të gabimit” duket se është modeli ekonometrik i duhur në identifikimin e ndikimeve afatshkurtra dhe afatgjata të nënçmimit real të kursit të këmbimit vendas (LEK) në bilancin tregtar dypalësh ndërmjet Shqipërisë dhe partnerëve të saj kryesorë tregtarë. Një nga gjetjet kryesore të këtij materiali është fakti se hipoteza e “kurbës – J” gjen mbështetje vetëm në rastet e tregtisë me Italinë dhe Turqinë.

Në krijimin dhe përshtatjen e programeve edukuese, rol të rëndësishëm luan edhe identifikimi i mangësive dhe gjetja e mënyrave të duhura për një përqasje sa më eficiente ndaj nevojave reale të publikut. Për herë të parë në vendin tonë, këtë informacion e ofrojnë të dhënat e marra nga “Vrojtimi për matjen e kulturës financiare të popullatës, 2011”, i cili ishte një ndër aktivitetet e parashikuara në kuadër të projektit të binjakëzimit mes Bankës së Shqipërisë dhe Bankës së Italisë e Bankës së Francës, financuar nga Bashkimi Evropian.

Ky material diskutimi përqendrohet te identifikimi dhe vlerësimin i përcaktuesve afatgjatë të kredisë për sektorit privat në rastin e Shqipërisë, duke përdorur metodën e Mekanizmit të Korrigjimit të Vektorit të Gabimit, bazuar në treguesit e kërkesës dhe ofertës. Vlerësimet tregojnë se ekziston një mekanizëm korrigjimi që e sjell kreditimin në ekuilibër. Rezultatet dëshmojnë se kreditimi lidhet pozitivisht me rritjen ekonomike. Nga ana tjetër, ndërmjetësimi bankar e financiar dhe liberalizimi financiar do të stimulonin një kërkesë më të lartë për kredi.