Materiale studimore

Në këtë material autorë janë përpjekur që të zbatojnë disa teknika të kuantifikimit të përgjigjeve të mbledhura nëpërmjet vrojtimit të besimit të konsumatorit, që kryhet nga Banka e Shqipërisë. Në të njëjtën kohë bëhen disa përpjekje për të kuptuar më mirë natyrën e pritjeve të konsumatorëve shqiptarë, të cilat rezultojnë të jenë të një natyre adoptive. Kështu, nëse norma e inflacionit rritet, konsumatorët presin një rritje edhe më të madhe të inflacionit për periudhën në vazhdim.

Ky material investigon lidhjen shkak-pasojë midis zhvillimit financiar dhe rritjes ekonomike për rastin e Shqipërisë, duke përdorur testin e Granger-causality për pesë tregues të ndryshëm të zhvillimit financiar. Kështu, për seritë që nuk janë as stacionare, as të kointegruara është ndërtuar modeli VAR dhe më pas është aplikuar testi i mësipërm. Ndërsa, për seritë jo stacionare, por që midis tyre gjendet një lidhje kointegruese, testi i Granger-causality është aplikuar pas ndërtimit të vector error correction model (VECM). Gjetjet empirike të këtij materiali tregojnë, që në afatin e gjatë vërtetohet lidhja pozitive midis të gjithë treguesve që matin zhvillimin financiar dhe rritjes ekonomike. Ndërsa, në afatin e shkurtër kjo lidhje nuk është mjaft e qartë, pasi tregues të ndryshëm japin rezultate të ndryshme. Të dhënat që analizuam i përkasin periudhës 1996-2007.

Ky studim ritrajton mekanizmin e transmetimit monetar në Shqipëri, duke bërë një përmbledhje të gjetjeve të studimeve të mëparshme dhe duke dhënë dëshmi të reja bazuar në një vlerësim SVAR. Ne kemi shqyrtuar efektin e kanaleve të transmetimit monetar mbi prodhimin agregat dhe mbi inflacionin total dhe atë bazë. Përfundimi në të cilin arritëm është se kanali i kursit të këmbimit nuk është aq i fortë sa është paraqitur në punimet e mëparshme dhe se kanali monetar dhe i pritshmërive luan rolin kryesor në mekanizmin e transmetimit. Gjetjet tona sugjerojnë gjithashtu, se Banka e Shqipërisë duhet të tregojë kujdes ndaj luhatjeve të kursit të këmbimit, pasi ato duket të kenë një efekt jo të favorshëm mbi luhatjet e prodhimit real.

Modelet e parashikimit të PBB-së tremujore, të trajtuara në këtë material, kanë për qëllim të vlerësojnë prirjen e saj për Shqipërinë në terma afatshkurtër. Kohëvonesat deri në publikimin e PBB-së tremujore, bëjnë të domosdoshëm procesin e vlerësimit paraprak të këtij treguesi. Strategjia e ndjekur në modelimin e PBB-së tremujore, në këtë material është ajo e ndërtimit të disa modeleve për vlerësimin e saj. Ata konsistojnë në ARIMA me përbërës sezonalë dhe modele indikatorë, të ngjashëm me modelet urëlidhëse. Është bërë një përpjekje për modelimin e PBB-së me anë të një sistemi ekuacionesh që merr në konsideratë lidhjet ndërsektoriale, por që për shkak të kufizimeve të gjeneruara nga seritë e shkurtra kohore, nuk mund të aplikohet ende për qëllime parashikuese. Vlerësimet janë bërë për PBB-në totale dhe për atë të disagreguar sipas pesë sektorëve të ekonomisë, për periudhën T1:2003 – T1:2009. Gjatë vlerësimit janë përdorur variabla ekonomikë, financiarë si edhe tregues nga vrojtimet e besimit, të organizuar nga Banka e Shqipërisë. Rezultatet e vlerësimit të modeleve urëlidhëse tregojnë që variablat ekonomikë dhe financiarë veprojnë me vonesa të caktuara kohore, ndërsa ata të vrojtimeve kryesisht u paraprijnë zhvillimeve të PBB-së. Sjelljet e mësipërme të variablave mbështesin procesin e parashikimit të PBBsë tremujore, në terma kohorë dhe ekonomikë. Në këtë mënyrë, vendimmarrësit në Bankën e Shqipërisë, marrin një vlerësim paraprak (nowcast) mbi prirjen e aktivitetit ekonomik për tremujorin referues dhe deri në dy tremujorët në vijim. Në përgjithësi, rezultatet e vlerësimeve janë premtuese për modelet e trajtuara. Sugjerohet që parashikimi “më i mirë”, të konsiderohet mesatarja e parashikimeve nga të gjitha modelet e propozuara. Rezultatet e performancës së parashikimit jashtë periudhës, “do të vendosin” mbi modelet me cilësi më të mira në parashikimin e PBB-së tremujore.

Politika monetare në Bankën e Shqipërisë ka evoluar drejt një përqasjeje në linjë me strukturat bashkëkohore, që plotësojnë pjesën më të madhe të elementeve që promovojnë eficiencën dhe efikasitetin. Në këtë material, ne bëjmë një përpjekje për të paraqitur në vija të përgjithshme hyrjen e aspekteve të reja dhe përmirësimet e atyre aktualisht në funksionim. Gjatë dy viteve të fundit, Banka e Shqipërisë ka organizuar dy forume, në dhjetor 2 005 dhe 2 006, për të vlerësuar kushtet për një rishikim formal të procedurave të saj institucionale dhe operacionale të politikës monetare. Veç kësaj, këto forume kanë kontribuar në përshkallëzimin dhe institucionalizimin e përpjekjeve të Bankës së Shqipërisë për të promovuar zhvillimin dhe infrastrukturën financiare, si edhe për të përmirësuar kuadrin e saj operacional dhe institucional, për një politikë monetare më efektive. Në takimin e këtij viti, ne prezantohemi me një pasqyrim të plotë të detyrave të realizuara, të propozuara dhe të diskutuara kryesisht gjatë dy forumeve të mëparshme, dhe një vlerësim të përgjithshëm të kushteve më të domosdoshme për adoptimin e plotë të regjimit të inflacionit të shënjestruar në Shqipëri.

Qëllimi i këtij materiali është matja e produktit potencial dhe e hendekut të prodhimit në Shqipëri gjatë periudhës 1996-2006. Produkti potencial matet duke përdorur metodën e regresionit linear, të filtrit Hodrick Prescott dhe të funksionit të prodhimit. Rezultatet e të tri metodave janë krahasuar duke përdorur analizën e serive kohore, për matjen e cikleve të ekonomisë dhe intensitetin e tyre. Këto teste tregojnë se metoda e funksionit të prodhimit vlerëson më pak cikle ekonomike me variancë më të ulët. Meqenëse kjo metodë parashikon edhe anën e ofertës të një ekonomie, ajo shfaqet edhe si metoda më e rëndësishme për matjen e hendekut të prodhimit dhe të produktit potencial në Shqipëri.

Gjatë 15 viteve të fundit, llogaria korente e Shqipërisë ka kaluar në deficite të cilat në shumicën e rasteve kanë shkuar përtej 5 për qind të PBB-së, një nivel qëndrueshmërie i pranuar gjerësisht. Ky studim trajton aftësitë e qëndrueshmërisë së deficitit të llogarisë korente, duke u bazuar mbi metodën LRBC të zhvilluar nga Trehan dhe Walsh (1991) dhe të zgjeruar nga Taylor (2002). Ne kemi marrë në shqyrtim vrojtime tremujore të llogarisë korente për periudhën 1994–2006 dhe testimin e rrënjës së njësisë, për të shqyrtuar qëndrueshmërinë e llogarisë korente. Vëmendje të veçantë i kemi kushtuar rolit të remitancave dhe synojmë të vlerësojmë nëse ato luajnë ndonjë rol të konsiderueshëm në qëndrueshmërinë e llogarisë korente. Rezultatet tona tregojnë se pavarësisht zgjerimit të deficitit kohët e fundit, duket se llogaria korente në periudhën afatgjatë është e qëndrueshme. Megjithatë, kjo qëndrueshmëri mund të jetë e cënueshme, ndaj meriton vëmendjen e autoriteteve shqiptare.

Ky studim kontribuon me gjetjen e evidencave empirike mbi kanalin e kredisë bankare të politikës monetare në Shqipëri duke përdorur të dhënat individuale të 12 bankave kryesore. Në veçanti, synohet të studiohet nëse ecuria e kredisë bankare ndaj sektorit privat mund të shpjegohet nga ndryshimet në treguesin e politikës monetare, i matur me normën e interesit të marrëveshjeve të riblerjes njëjavore. Gjetjet empirike sugjerojnë se për periudhën 2004-2006 sjellja e kredisë bankare është ndikuar në mënyrë modeste nga vendimet e politikës monetare. Koeficientët e treguesit të politikës monetare janë statistikisht të rëndësishëm dhe me shenjën e pritshme negative, që mbështet lidhjen teorike midis normës së interesit dhe vëllimit të kredisë. Megjithatë, evidencat empirike për të mbështetur ekzistencën e një kanali të kredisë bankare në Shqipëri janë mikse. Në kundërshtim me teorinë dhe pritjet intuitive në vend, rezultatet e nxjerra tregojnë se bankat e vogla janë më pak të ndjeshme ndaj qëndrimit të politikës monetare se sa ato më të mëdha. Ndërkohë, bankat me likuiditet më të madh duket se janë më të mbrojtura ndaj ndryshimeve të politikës monetare, në linjë me teorinë mbi kanalin e kredisë bankare.

Ky material synon të verifikojë praninë e efektit Balassa – Samuelson si dhe ta masë atë në rastin e ekonomisë shqiptare, gjatë periudhës 1998-2006. Eksplorimi i efektit Balassa-Samuelson, përbën një aspekt të rëndësishëm për politikën monetare të ndjekur nga bankat qendrore, sepse ai i vë theksin lidhjes midis produktivitetit relativ të sektorit të tregtueshëm të një ekonomie të vogël të hapur në terma të sektorit të patregtueshëm të saj, me çmimet relative të këtyre dy sektorëve. Teorikisht, prania e një lidhjeje pozitive do të mbështeste faktin që inflacioni ndikohet nga rritja e produktivitetit relativ. Në këtë material, me ndihmën e modeleve ekonometrike, është vlerësuar efekti i brendshëm dhe i jashtëm Balassa-Samuelson mbi inflacionin.

Ky material studimi analizon lidhjen ndërmjet kursit të këmbimit dhe inflacionit në Shqipëri. Qëllimi i parë është të shqyrtohet ndikimi i ndryshimeve të kursit të këmbimit në çmimet e konsumatorit vendas dhe së dyti, të hidhet dritë mbi rëndësinë e lëvizjeve të monedhës në drejtimin e politikës monetare. Gjetjet mund të jenë me vlerë për politikëbërësit e bankës qendrore para adoptimit të plotë të regjimit të inflacionit të shënjestruar.