Modelimi i PBB-së tremujore - Roli i treguesve ekonomikë dhe atyre të vrojtimeve

Modelet e parashikimit të PBB-së tremujore, të trajtuara në këtë material, kanë për qëllim të vlerësojnë prirjen e saj për Shqipërinë në terma afatshkurtër. Kohëvonesat deri në publikimin e PBB-së tremujore, bëjnë të domosdoshëm procesin e vlerësimit paraprak të këtij treguesi. Strategjia e ndjekur në modelimin e PBB-së tremujore, në këtë material është ajo e ndërtimit të disa modeleve për vlerësimin e saj. Ata konsistojnë në ARIMA me përbërës sezonalë dhe modele indikatorë, të ngjashëm me modelet urëlidhëse. Është bërë një përpjekje për modelimin e PBB-së me anë të një sistemi ekuacionesh që merr në konsideratë lidhjet ndërsektoriale, por që për shkak të kufizimeve të gjeneruara nga seritë e shkurtra kohore, nuk mund të aplikohet ende për qëllime parashikuese. Vlerësimet janë bërë për PBB-në totale dhe për atë të disagreguar sipas pesë sektorëve të ekonomisë, për periudhën T1:2003 – T1:2009. Gjatë vlerësimit janë përdorur variabla ekonomikë, financiarë si edhe tregues nga vrojtimet e besimit, të organizuar nga Banka e Shqipërisë. Rezultatet e vlerësimit të modeleve urëlidhëse tregojnë që variablat ekonomikë dhe financiarë veprojnë me vonesa të caktuara kohore, ndërsa ata të vrojtimeve kryesisht u paraprijnë zhvillimeve të PBB-së. Sjelljet e mësipërme të variablave mbështesin procesin e parashikimit të PBBsë tremujore, në terma kohorë dhe ekonomikë. Në këtë mënyrë, vendimmarrësit në Bankën e Shqipërisë, marrin një vlerësim paraprak (nowcast) mbi prirjen e aktivitetit ekonomik për tremujorin referues dhe deri në dy tremujorët në vijim. Në përgjithësi, rezultatet e vlerësimeve janë premtuese për modelet e trajtuara. Sugjerohet që parashikimi “më i mirë”, të konsiderohet mesatarja e parashikimeve nga të gjitha modelet e propozuara. Rezultatet e performancës së parashikimit jashtë periudhës, “do të vendosin” mbi modelet me cilësi më të mira në parashikimin e PBB-së tremujore.