NJOFTIM PËR SHTYP
Fjala e Guvernatorit Sejko në takimin me sistemin bankar dhe biznesin me temë: “Marrëdhëniet Biznes-Bankë: Sfidat e përbashkëta ekonomike në kushtet e pandemisë globale Covid-19”

Të nderuar përfaqësues të biznesit,

Të nderuar përfaqësues të sektorit bankar,

Së pari, dëshiroj t’ju falënderoj për pjesëmarrjen tuaj në këtë tryezë, të thirrur për të diskutuar mbi rrugën dhe instrumentet optimale për përballimin e sfidave të përbashkëta që kemi përpara.

Ky takim organizohet në rrethana jo të zakonta. Përhapja e pandemisë Covid-19 dhe masat e kujdesit të adoptuara për kontrollin e saj, kanë sjellë një rënie të shpejtë të kërkesës për mallra e shërbime, në tregun vendas dhe në atë të huaj, si dhe një tkurrje të ndjeshme të prodhimit.

Sfidat me të cilat përballemi, janë serioze, si në aspektin e madhësisë dhe në atë të kompleksitetit.

Ekonomia shqiptare pritet të pësojë një rënie të fortë të aktivitetit ekonomik gjatë vitit 2020, në përmasa të cilat nuk i kemi përjetuar gjatë dy dekadave të fundit. Ajo do të shoqërohet me rritje të papunësisë, rënie të të ardhurave dhe vështirësi financiare për bizneset e familjet. Në planin mikroekonomik, rënia e të ardhurave, pakësimi i likuiditetit dhe përkeqësimi i aftësisë paguese, do të testojnë qëndrueshmërinë financiare të bizneseve. Në planin makroekonomik, rritja e borxhit privat dhe publik do të testojë qëndrueshmërinë e ekuilibrave ekonomikë të vendit. Së fundi, goditja që ka pësuar sektori real nuk do të kalojë pa lënë gjurmë as në tregun financiar dhe as në treguesit e aktivitetit të sektorit bankar.

Përmasat dhe kompleksiteti i krizës kërkojnë një përgjigje koherente dhe gjithëpërfshirëse.

Roli parësor në këtë drejtim i takon padyshim autoriteteve publike. Stimujt fiskalë, monetarë dhe financiarë, janë instrumente thelbësore për nxitjen e kërkesës agregate, për zbutjen e problemeve të likuiditetit dhe për shmangien e pasojave afatgjata të krizës.

Megjithatë, biznesi dhe sektori bankar nuk duhet ta konsiderojnë veten konsumatorë pasivë të politikave ekonomike, por aktorë të pazëvendësueshëm në përpjekjet tona për zgjidhjen e krizës. Stimujt e autoriteteve publike nuk janë efektivë, dhe potencialisht as të mjaftueshëm, pa reagimin e duhur të biznesit dhe të industrisë bankare.

Të nderuar të ftuar,

Më lejoni, në vazhdim, të parashtroj shkurtimisht reagimin e autoriteteve publike dhe, më tej, të ndaj me ju vizionin tonë mbi sfidat dhe rolin që duhet të luajë biznesi dhe sektori bankar shqiptar.

1. Reagimi i autoriteteve publike

Përballë emergjencës së paprecedentë shëndetësore, fokusi i politikave publike – në Shqipëri si dhe në mbarë botën – ka qenë marrja e masave të forta të distancimit social. Në mënyrë të natyrshme, këto masa kanë goditur aktivitetin ekonomik dhe kanë kërkuar një lehtësim të gjithanshëm të politikave fiskale, monetare dhe financiare.

Politika fiskale ka marrë – me të drejtë – një rol primar në përballimin e situatës. Kjo politikë mund të ofrojë një mbështetje direkte të kërkesës agregate, nëpërmjet transfertave fiskale, si dhe një përmirësim të menjëhershëm e të shënjestruar të likuiditetit për bizneset, nëpërmjet shtyrjes së pagesës së taksave e tatimeve dhe nëpërmjet programeve të garancisë sovrane. Dy paketat fiskale, të shpallura deri tani, ofrojnë një stimul potencial maksimal rreth nivelit 3% të PBB-së. Edhe pa marrë në konsideratë efektin negativ në të ardhurat publike, ky stimul transferon në bilancet e sektorit publik një pjesë të konsiderueshme të faturës financiare të krizës.

Nga ana e saj, Banka e Shqipërisë ka rritur dozën e stimulit monetar. Ky stimul ka marrë formën e uljes së normës bazë të interesit, tashmë në minimumin historik prej 0.5%, duke synuar nxitjen e kreditimit dhe uljen e kostos së shërbimit të kredive ekzistuese. Gjithashtu, ai ka marrë formën e heqjes së kufijve sasiorë të injektimit të likuiditetit në sistem, duke synuar furnizimin sa më të mirë të tregut bankar dhe të ekonomisë shqiptare. Vëllimi i likuiditetit që ne injektojmë çdo javë në sistemin financiar luhatet rreth nivelit 2% të PBB-së. Paralelisht me to, ne kemi marrë dhe masa operacionale për garantimin e furnizimit të ekonomisë me para fizike, në përgjigje të kërkesave të shtuara të saj.

Paralelisht me të, Banka e Shqipërisë – në dakordësi e mirëkuptim me industrinë bankare – ka kryer ndryshime rregullatore, të cilat lehtësojnë shtyrjen me një tremujor të pagesës së këstit të kredisë për bizneset e familjet në vështirësi të përkohshme financiare. Sipas raportimeve të deritanishme, nga kjo lehtësi kanë përfituar mbi 20,000 biznese, të cilat kanë kredi, pranë bankave, që llogariten mbi nivelin e dy miliardë eurove. Gjithashtu, ne kemi pezulluar përkohësisht shpërndarjen e dividendit nga sektori bankar, në interes të forcimit të treguesve të kapitalizimit të këtij sektori.

Të nderuar të ftuar,

Filozofia e reagimit të Bankës së Shqipërisë është zbutja e pasojave të krizës dhe krijimi i parakushteve për një rimëkëmbje sa më të shpejtë të ekonomisë me përfundimin e saj. Në zbërthim të kësaj filozofie, ne gjykojmë se ruajtja e stabilitetit monetar dhe financiar, si dhe minimizimi i efekteve negative të pandemisë në kapacitetet tona prodhuese, janë dy parakushte kyçe për rimëkëmbje.

Për këtë arsye, objektivi i politikave tona është aplikimi i stimujve të duhur në kohën e duhur, por pa paragjykuar për asnjë moment stabilitetin monetar dhe financiar të vendit.

Jam i bindur se kjo filozofi ndahet dhe prej biznesit e sektorit bankar.

2. Biznesi dhe sektori bankar përballë Covid-19

Sikundër e theksova më parë, biznesi shqiptar përballet me një sfidë serioze ndaj së ardhmes së tij, sfidë e cila në segmente të caktuara ka përmasa thuajse ekzistenciale. Në të njëjtën kohë, shëndeti afatgjatë i sektorit bankar – dhe nëpërmjet tij, siguria e kursimeve të qytetarëve dhe stabiliteti financiar i vendit – është i lidhur ngushtë me shëndetin e biznesit.

Kredia e sektorit bankar për bizneset është pothuaj katërfishuar gjatë dy dekadave të fundit. Ajo përbën rreth 25% të bilancit të bankave dhe rreth 25% të PBB-së, ndërkohë që fluksi i marrëdhënieve bankë - biznes shtrihet edhe në fushën e produkteve të tjera financiare dhe të shërbimeve të pagesave.

Për këtë arsye, reagimi juaj ndaj goditjes duhet të jetë i vendosur, kurajoz dhe largpamës, si dhe të mbështetet në frymën e bashkëpunimit dhe të interesave të përbashkëta afatgjata.

Më lejoni të jem më konkret në shtjellimin e vizionit të Bankës së Shqipërisë mbi sfidat që kemi përpara.

Sfida e parë është përballimi i emergjencës shëndetësore. Biznesi dhe sektori bankar duhet ta kenë të qartë se kapitali njerëzor është aseti më i çmuar i çdo kompanie. Për këtë arsye, çdo masë e nevojshme për garantimin e shëndetit të punonjësve nuk duhet parë si shpenzim, por si një investim strategjik në të ardhmen e biznesit.

Sfida e dytë është rishikimi i modelit të biznesit dhe rritja e fleksibilitetit operacional. Një nga mësimet e kësaj krize është se secili nga ne mund të bëjë më shumë për adoptimin e teknologjisë së informacionit, për zhvendosjen e një pjese të biznesit online, si dhe për rritjen e fleksibilitetit dhe të eficiencës operacionale. Vënia në praktikë e këtyre mësimeve është veçanërisht e dobishme në rast të zgjatjes në kohë të pandemisë.

Sfida e tretë është ruajtja e likuiditetit dhe e aftësisë paguese të bizneseve. Goditja që pësuam e gjeti biznesin shqiptar me një nivel historikisht të lartë likuiditeti; depozitat e tij në sektorin bankar ishin pranë nivelit 12% të PBB-së në fund të tremujorit të parë. Paralelisht me to, aksesi i biznesit në fonde likuide bankare, në formën e overdraftit apo të linjave të kreditit, është në madhësi të krahasueshme me depozitat e vetë biznesit. Ky likuiditet përbën një barrierë të arsyeshme sigurie ndaj rrezikut. Megjithatë, përvoja historike tregon se krizat e likuiditetit janë shpesh pikënisje për kriza të plota financiare. Për këtë arsye, gjej me vend të theksoj se:

• Biznesi duhet të tregohet i kujdesshëm në administrimin operacional të likuiditetit, duke u bazuar në plane realiste dhe duke marrë masa për përballimin e nevojave kontingjente apo të paparashikuara.
• Po ashtu, sektori bankar duhet të vazhdojë ta mbështesë ekonominë me fonde likuide, duke bërë një vlerësim objektiv e realist të situatës, por pa kompromentuar kriteret e rrezikut në kredidhënie.

Nga ana e saj, Banka e Shqipërisë ka marrë dhe do të marrë të gjitha masat e nevojshme, që sektori bankar të ketë të gjithë likuiditetin e mjaftueshëm për mbështetjen e ekonomisë shqiptare.

Sfida e katërt është ruajtja e kapaciteteve prodhuese të ekonomisë. Kjo sfidë nënkupton ruajtjen e shëndetit të bizneseve individuale si dhe funksionimin e të gjithë zinxhirit të prodhimit e të tregtimit. Për këtë arsye, Banka e Shqipërisë sugjeron:

• Biznesi duhet të kujdeset për një ndarje sa më të drejtë të kostove të krizës, duke ofruar – aty ku është e mundur dhe në interes të dyanshëm – lehtësitë e nevojshme financiare për furnitorët apo klientët afatgjatë.
• Sektori bankar duhet të bëjë një rivlerësim të qëndrueshmërisë së modelit të biznesit të kredimarrësve, në realitetin post-Covid. Klientët në vështirësi të përkohshme financiare, por me modele të qëndrueshme biznesi, duhet të mbështeten me likuiditet dhe lehtësi të përkohshme operacionale. Klientët në vështirësi më serioze mund të ndihmohen nëpërmjet ristrukturimit të kredisë, në formën e një tjetër shtyrjeje të përkohshme të këstit apo në formën një ristrukturimi tërësor të saj, gjithnjë dhe për aq kohë sa perspektiva afatgjatë e biznesit mbetet solide.

Nga ana e saj, Banka e Shqipërisë do të inkurajojë një përqasje proaktive të sektorit bankar ndaj këtij procesi, pa paragjykuar në asnjë moment stabilitetin e sektorit dhe transparencën e bilanceve të tij.

Së fundi, sfida e pestë është ruajtja e stabilitetit monetar e financiar të vendit. Duke përfituar nga rasti, gjej me vend të theksoj se:

• Biznesi shqiptar duhet të tregohet transparent dhe luajal me sektorin bankar. Ky sektor duhet të ofrojë ndihmën e tij në përballimin e krizës, por ai nuk mund ta përballojë i vetëm faturën financiare të saj.
• Po ashtu, sektori bankar duhet të gjejë një ekuilibër të drejtë midis mbështetjes së kredimarrësve në nevojë – në interes dhe përfitim afatgjatë të dyanshëm – dhe ruajtjes së shëndetit të bilanceve të tij.

Sikundër e thashë, stabiliteti monetar dhe financiar është i panegociueshëm për Bankën e Shqipërisë. Në përputhje dhe me mandatin tonë ligjor, ai ka qenë dhe do të jetë guri i themelit të politikave tona.

Të dashur miq,

Dëshiroj ta mbyll këtë fjalë duke nënvizuar se, ndonëse sfidat që kemi përpara janë serioze, përballimi me sukses i tyre është brenda mundësive tona nëse secili prej nesh do të dijë të ngrihet në lartësinë e detyrës.

Për këtë arsye, ju ftoj të zhvillojmë një diskutim frytdhënës dhe të hapur, duke synuar të identifikojmë një program të përbashkët pune për periudhën në vijim.

Ju faleminderit!