BANKA E SHQIPËRISË

NJOFTIM PER SHTYP
Intervista e Guvernatorit Sejko në emisionin ''Kapital''

Data e publikimit: 27.05.2016

 

Gazetari: Është hera e parë që z. Sejko është në studion e emisionit "Kapital". Në fakt, zoti Guvernator shfaqet rrallë në studio televizive, por jo rrallë në publik, madje shpesh për të paraqitur analiza të politikës monetare të Bankës së Shqipërisë, duke shpallur në mënyrë të rregullt dhe vendimin për normën bazë të interesit. Një pyetje për një publik që nuk është ekonomist. Sa është norma bazë e interesit dhe cila është rëndësia e kësaj norme, që banka qendrore e cakton në mënyrë periodike?

Guvernatori: Së pari, faleminderit për ftesën. Norma bazë e interesit është instrumenti kryesor i bankës qendrore, nëpërmjet të cilit ajo ndikon në normat e interesit në tregun financiar, si normat e interesit të kredive, të depozitave, të letrave me vlerë dhe të obligacioneve të qeverisë.

Me këtë normë, Banka Qendrore financon tregun dhe sistemin financiar. Pra, ajo është norma me të cilën Banka e Shqipërisë u jep kredi bankave tregtare. Kjo normë më pas transmetohet nëpërmjet normave të tjera të interesit në tregun financiar. Norma bazë e interesit është instrumenti me të cilin realizohet transmetimi i politikës monetare, për të cilën ne themi që kemi qenë të suksesshëm. Gjithmonë flasim për normat e interesit në monedhën vendase, në lekë, pasi Banka Qendrore e Shqipërisë, banka jonë, përcakton normën e interesit për lekun.

Gazetari: Në muajin prill dhe në muajin maj, Banka e Shqipërisë, që ju drejtoni, e uli normën e interesit në një nga nivelet më të ulëta ose në një nivel të ulët për historinë e saj. Në fakt, a është ky që kemi sot, 1.25% mos gaboj, niveli më i ulët historik i normës apo niveli i saj ka pasur dhe ndonjë moment të ngjashëm?

Guvernatori: Jo, ky është niveli më i ulët historik i normës bazë të interesit. Sikurse e kemi theksuar edhe në deklaratat e politikës monetare, nuk ka pasur një nivel më të ulët të saj. Vite më parë, norma e interesit për lekun ka qenë në nivele mjaft të larta, 14-15, ndoshta dhe 17%. Norma e interesit në vite ka ardhur në rënie.

Gazetari: Në mos gaboj, ulja drastike e normës së interesit ka filluar nga viti 2011...

Guvernatori: Ulja ka filluar nga viti 2008, por më drastike nga viti 2011.

Gazetari: Z. Guvernator, a është e lidhur kjo ulje e normës së interesit me krizën globale?

Guvernatori: Po. Ulja e normës bazë të interesit, është e lidhur me krizën globale dhe me situatën makroekonomike të vendit, si dhe me të gjithë elementët e tjerë që ndikojnë këtë situatë. Norma e interesit është një nga instrumentet bazë të politikës monetare që bankat qendrore aplikojnë, dhe ulja e saj ishte një fenomen i vënë re në të gjitha bankat qendrore në botë, si në Shtetet e Bashkuara të Amerikës ashtu dhe në Eurozonë. Pra, fenomeni i uljes së normës bazë të interesit, sikurse kemi parë në të gjitha bankat qendrore, ka vazhduar gjatë gjithë periudhës post-krizë, nga viti 2008 e më pas.

Gazetari: Çfarë do të thotë, z. Guvernator, për paranë dhe për ekonominë e vendit një normë interesi e ulët, dhe çfarë do të thotë në të kundërt një normë interesi e lartë? Ku qëndron dallimi për këtë instrument të Bankës?

Guvernatori: Ne e kemi theksuar vazhdimisht në deklaratat e politikës monetare, në intervista dhe komente të tjera që kemi pasur me mediat dhe me analistët, që nëpërmjet uljes së normës bazë të interesit ne synojmë të stimulojmë konsumin, investimet dhe kreditimin. Një normë e ulët interesi do të thotë që individët dhe bizneset të marrin kredi me një kosto më të ulët, pra me një çmim më të lirë. Norma e interesit të kredisë në lekë ka rënë ndjeshëm gjatë viteve të fundit dhe kjo ka bërë që të rritet konsiderueshëm kreditimi në lekë.

Gazetari: Po jo domosdoshmërisht publiku, individët dhe bizneset, i përgjigjen kësaj nxitjeje që bën Banka. Cilat janë të dhënat që keni ju? Vërtet kjo normë interesi e ka sjellë këtë rezultat?

Guvernatori: Vërtet. Kjo është shumë e dukshme nga shifrat. Shpeshherë ka komente dhe opinione analistësh, të cilët bazohen vetëm në fenomene dhe analiza pa pasur parasysh shifrat, por ne flasim mbi bazë shifrash pasi ato janë të pakundërshtueshme. Ato tregojnë transmetimin e politikës monetare në ekonomi dhe efektin e normës së interesit. Në bazë të shifrave, kreditimi në monedhën vendase që nga fillimi i aplikimit të politikës monetare lehtësuese është rritur me 8% çdo vit. Ose më mirë të themi se pesha e kredisë në lekë në raport me totalin e kredisë sot është në nivelin 45%.

Gazetari: Domethënë, ekonomia e vendit ka marrë 8% më shumë kreditim nga bankat çdo vit?

Guvernatori: Po, kredia në lekë është rritur. Individët dhe bizneset kanë preferuar të marrin kredi në lekë dhe kjo tendencë është në rritje. Kjo do të thotë që politika monetare e Bankës së Shqipërisë ka funksionuar në drejtim të kreditimit dhe transmetimi i politikës monetare ka qenë pozitiv. Pra, ndikimi i politikës monetare në kreditim ka qenë i plotë dhe i vazhdueshëm. Flasim për kredinë në lekë, pasi ne jemi një ekonomi e euroizuar dhe kredia në valutë vazhdon të zërë pjesën më të madhe të portofolit të kredisë.

Gazetari: Pra, në Shqipëri mund të marrësh kredi dhe në lekë dhe në euro, por shumica sot është kredi që jepet në monedhën kombëtare?

Guvernatori: Në Shqipëri mund të marrësh kredi në lekë dhe në euro. Bankat kanë kredituar në lekë, euro dhe dollarë, por për këtë të fundit nuk ka kërkesë dhe kjo vjen nga shumë elementë.

Në radhë të parë, kredia merret në varësi të çmimit të kredisë. Individët dhe bizneset kanë preferuar kredinë në euro pasi norma e interesit të kësaj kredie ka qenë mjaft më e ulët se sa e asaj në lekë. Pra, kësti i kredisë për një qytetar dhe për një biznes ka qenë më i ulët në euro se sa në lekë. Sipas llogarive të thjeshta, individët dhe bizneset preferonin ta merrnin kredinë në euro. Me uljen e normës së interesit në lekë, interesat pothuajse janë barazuar, pasi dhe Banka Qendrore Evropiane ka ulur normat e interesit. E përmendëm më parë që politika monetare lehtësuese është ndjekur në Eurozonë dhe në shtete të tjera. Ulja e normës bazë të interesit nuk është bërë vetëm nga Banka e Shqipërisë, por dhe nga bankat qendrore të vendeve të tjera, prandaj dhe kostoja e kredisë është ulur si për valutën ashtu edhe për lekun.

Gazetari: Cila është arsyeja kryesore që e shtyn Këshillin Mbikëqyrës të Bankës ta ulë normën e interesit. Cili është një tregues që ta kuptojë publiku i gjerë?

Guvernatori: Unë e thashë, arsyeja është për të stimuluar kreditimin, konsumin dhe investimet.

Gazetari : Vihet re që ekonomia nuk po kreditohet dhe banka ndërhyn. Është kaq e thjeshtë apo?

Guvernatori: Është dhe e thjeshtë dhe e ndërlikuar. Ulja e normës bazë të interesit del nga disa modele të komplikuara makroekonomike të politikës monetare, por pa hyrë në shkencë dhe në shpjegimin e këtyre modeleve, ne po themi esencën për ta kuptuar qytetarët. Banka e Shqipërisë, ashtu si gjithë bankat e tjera qendrore, synon të ndikojë rritjen e kreditimit, konsumit dhe investimeve, dhe si rrjedhojë rritjen ekonomike dhe rritjen e mirëqenies së popullatës.

Objektivi kryesor i Bankës së Shqipërisë, është ruajtja e stabilitetit të çmimeve si dhe ruajtja e stabilitetit financiar, ku përfshihen bankat dhe institucionet financiare. Nëpërmjet politikës monetare lehtësuese, pra uljes së normës bazë të interesit, të cilën në terminologjinë e bankave qendrore e quajmë "aplikim i një politike monetare lehtësuese ose akomoduese", ne synojmë rritjen e konsumit, investimeve dhe kreditimit. Nga njëra anë, thamë është rritur kreditimi në lekë, e argumentuar me shifra pavarësisht komenteve dhe analizave, dhe nga ana tjetër, ne synojmë të stimulojmë depozituesit të gjejnë forma alternative investimi, pasi ulja e normës bazë të interesit ndikon dhe në uljen e normave të interesit të depozitave.

Gazetari: Do t'ju pyes posaçërisht për depozitat, sepse qytetarët janë të interesuar sidomos për to. Por le të ndalemi tek pyetja, ndoshta, e fundit për normën e interesit. Si jemi në krahasim me rajonin? Ekonomitë dhe bankat qendrore të vendeve me ekonomi të ngjashme kanë operuar në të njëjtën mënyrë si Banka Qendrore e Shqipërisë? Si është ky krahasim?

Guvernatori: Të gjitha bankat e rajonit kanë operuar në mënyrë të ngjashme, kanë ulur normën e interesit në mënyrë të vazhdueshme. Banka e Maqedonisë, Banka e Malit të Zi, Banka e Hungarisë si dhe disa banka të tjera kanë filluar të aplikojnë dhe forma jokonvencionale të politikës monetare përveç uljeve të normës së interesit. Por, përgjithësisht ulja e normës së interesit u aplikua në të gjitha ekonomitë e rajonit, pasi të gjitha kanë pasur fenomene makroekonomike të ngjashme me Shqipërinë. Gjithashtu, ato janë prekur nga një tendencë inflacioni të ulët.

Gazetari: Z. Guvernator, ju e përmendët pak çështjen e depozitave. Ulja e normës së interesit ul koston e kreditimit, por ul dhe interesin e qytetarëve për të vënë lekë në banka, sepse ato shkojnë paralelisht apo jo? Pra, njerëzit nuk kanë më leverdi që t'i mbyllin lekët në banka. Ndoshta duan t'i mbajnë në shtëpi ose t'i nxjerrin e të bëjnë një investim që ndoshta nuk e kishin ndërmend në kohën që merrnin interesa nga depozitat. Sipas disa të dhënave, kursimet e qytetarëve në banka janë tkurrur me 10% ndaj një periudhe kohore rreth një viti. A përbën kjo një shqetësim për sistemin bankar apo si shikohet?

Guvernatori: Për momentin, kjo nuk përbën asnjë shqetësim për sistemin bankar. Sipas shifrave të publikuara nga Shoqata Shqiptare e Bankave dhe të raportuara nga bankat në Bankën e Shqipërisë, sistemi bankar ka tepricë likuiditeti dhe është i mirëkapitalizuar. Në Shqipëri, raporti kredi-depozita është 50 me 50%. Pra, bankat kanë një tepricë të madhe depozitash çka përbën dhe kosto për to, dhe këto depozita shpeshherë i vendosin në banka të tjera. Qëllimi ynë si bankë qendrore, por edhe i vetë bankave, është që këtë portofol depozitash ta përkthejnë në portofol kredie, pasi përfitueshmëria nga kreditimi është më e lartë. Rënia e nivelit të depozitave vjen dhe si rezultat i politikës monetare. Në kushtet e uljes së normës bazë të interesit, sikurse thashë, individët dhe bizneset do të tentonin të gjenin forma alternative investimi, pasi përfitueshmëria nga normat e interesit të depozitave nuk është aq e lartë sa ka qenë. Ne nuk kemi shkuar në norma negative, pavarësisht komenteve mbi normat nominale apo reale të interesit.

Për ta thënë thjesht, deri dje qytetari preferonte një të ardhur nga depozitat meqë normat e interesit ishin më të larta kundrejt një të ardhure tjetër, për shembull të një qiraje të caktuar që mund të merrte. Tani normat e interesit janë ulur dhe individët mund të nxiten të investojnë në një pasuri të patundshme, e cila do t'i sillte një të ardhur më të mirë se sa mbajtja në depozitë. Pra, e ardhura nga qiraja do të ishte më e lartë. Në rastin konkret, do të nxitej blerja e mëtejshme e pasurive të patundshme, pra indirekt do të nxitej konsumi. Ne morëm një shembull fare të thjeshtë, por kjo është e vlefshme për të gjithë sektorët e tjerë.

Gazetari: Rënia e normës së interesit mesa duket nxit aty-këtu dhe dëshirën për të investuar në skema financiare që ndoshta janë jashtë bankave, nuk dihet se sa janë të autorizuara, sa të ligjshme janë. Ditët e fundit sikur janë shtuar sinjalet për rigjallërimin e disa skemave të tilla. Për shembull, qytetarët tregojnë që marrin telefonata, nga kompani apo çfarë mund të jenë, të cilat i ftojnë, i miklojnë, për të investuar apo ku ta di, 2000 euro kundrejt një përfitimi të shpejtë etj. Cili është qëndrimi i bankës dhe si e shikon autoriteti financiar, si e shikon shteti këtë dukuri?

Guvernatori: Këto që thoni ju, janë disa platforma online që ekzistojnë dhe funksionojnë në gjithë botën. Natyrisht që ka platforma të tilla që tentojnë të përfitojnë me mënyra abuzive në situata të caktuara financiare. Këto fenomene janë vënë re dhe në Shqipëri. Për fat, qytetarët shqiptarë që pas vitit '97, me humbjen e madhe të parave në firmat piramidale, janë më të ndërgjegjësuar dhe më të ndjeshëm. Ata janë më të kujdesshëm, por gjithsesi rreziku ekziston. Kundrejt një oferte shumë herë më fitimprurëse, qytetari mund të bëhet pre e mashtrimit. Ne si bankë qendrore jemi anëtarë të Grupit Këshillimor të Stabilitetit Financiar (GKSF), i cili përbëhet nga Ministri i Financave, Guvernatori i Bankës së Shqipërisë, Kryetari i Bordit të Autoritetit të Mbikëqyrjes Financiare, Drejtori i Agjencisë së Sigurimit të Depozitave...

Gazetari: A është ky këshill i alarmuar nga shfaqja e dukurive të tilla?

Guvernatori: Në mbledhjet tona është analizuar situata dhe kemi informuar publikun nëpërmjet një deklarate për shtyp, që qytetarët të jenë më të ndërgjegjshëm dhe të mos bëhen pre e këtyre skemave. Kemi theksuar qartë që çdo lloj investimi në vlera monetare, duhet të bëhet nëpërmjet institucioneve të licencuara nga Banka e Shqipërisë, siç janë bankat dhe institucionet e tjera financiare jobanka.

Gazetari: Mund të ketë kompani të tilla të licencuara dhe të tjera që nuk janë të licencuara, por që mund të sillen në të njëjtën mënyrë e t'i marrin njerëzit po njësoj në telefon, por mund të ofrojnë në mënyrë të ngjashme oferta?

Guvernatori: Tregu i kapitaleve në Shqipëri nuk është i zhvilluar. Për hir të së vërtetës, bankat janë institucionet bazë. Përveç depozitave me afat që ofrojnë bankat dhe letrave me vlerë të qeverisë, ne nuk kemi instrumente të tjera të zhvilluara sikurse kanë shtetet e tjera. Në vendin tonë, bursa dhe tregjet e tjera të kapitalit nuk janë të zhvilluara. Nëse do të investohej në tregjet ndërkombëtare, informacioni do të ishte i cunguar, pasi ne nuk kemi akses në informacionin financiar të tregjeve ndërkombëtare. Individët dhe bizneset do të donin një garant brenda tregut shqiptar që të kishin besim, për t'i investuar kursimet ose paratë e tyre në tregjet ndërkombëtare.

Gazetari: Në këtë rast, nuk ka garanci?

Guvernatori: Ka garanci vetëm nëse investimi bëhet nëpërmjet bankave ose institucioneve të licencuara nga Banka e Shqipërisë, por jo në këto raste që thoni ju. Në këto raste nuk ka absolutisht asnjë garanci, për më tepër që këto janë skema mashtrimi. Ta themi hapur, qytetarët nuk duhet të bëjnë investime nëpërmjet telefonit. Duke përfituar nga emisioni, meqenëse ma dhatë mundësinë me këtë pyetje, dua të theksoj dhe njëherë se asnjë investim, asnjë depozitë, nuk duhet bërë nëpërmjet telefonit.

Gazetari: Kush duhet të ndërhyjë në të gjithë piramidën e shtetit? Për shembull, në Vlorë, janë dy apo tre skema që shesin produkte virtuale dhe ka njerëz që bëjnë prezantime të këtyre skemave. Cili është ai komponent i shtetit që ndërhyn në këtë rast dhe që duhet ta ndalojë dukurinë?

Guvernatori: Ne si Grup Këshillimor i Stabilitetit Financiar, përfshirë dhe Ministrin e Financave, kemi informuar publikun me njoftimet tona për shtyp. Banka e Shqipërisë mban përgjegjësi për institucionet financiare që janë të licencuara prej saj. Nga ana tjetër, kemi sensibilizuar dhe institucionet e tjera zbatuese të ligjit, përfshirë Shërbimin Informativ, Policinë e Shtetit, Prokurorinë. Pra, jemi konsultuar dhe e kemi ndarë këtë shqetësim dhe me institucione të tjera. E vërteta është që fenomeni nuk është bërë i madh. Ekziston mundësia që fenomeni të zmadhohet; këto skema mashtruese mund të përfitojnë sidomos në periudha kur normat e interesit të ofruara nga institucionet financiare të licencuara si bankat janë në rënie. Përveç skemave që janë të pastra mashtruese, ka dhe skema që ndërtohen mbi bazën e konceptit piramidë, siç janë skemat Ponzi, të cilat fillimisht i përgjigjen qytetarëve, por në fund fati përfundimtar i tyre është humbja për qytetarët. Kështu që normalisht çdo lloj skeme, e cila operon pa licencë dhe nuk paguan taksa, ndërtohet mbi bazën e mashtrimit dhe normal që është subjekt ndjekjeje dhe hetimi nga institucionet e tjera, sikurse mund të jenë Policia Kriminale, Policia e Krimit Ekonomik, Prokuroria, etj. Është shumë i rëndësishëm sensibilizimi i popullsisë, prandaj dhe theksova që jemi treguar të kujdesshëm për të shpërndarë informacionin, sidomos tek individët. Kjo, pasi individët që kanë një informacion të limituar financiar mund të joshen nga një situatë e caktuar. Pra, ata duhet të jenë shumë të kujdesshëm.

Gazetari: Z. Guvernator, le të flasim pak për inflacionin. Në Shqipëri, për tre muaj me radhë, inflacioni rezulton i ulët, rreth shifrës 0.3%. Ose ndryshe është 10 herë më pak se objektivi që ka Banka e Shqipërisë apo jo? Çfarë kuptimi ka për ekonominë e vendit dhe për Bankën e Shqipërisë, inflacioni i ulët dhe çfarë pasoje mund të ketë kjo shifër?

Guvernatori: Inflacioni i ulët ishte jashtë parashikimit të Bankës së Shqipërisë, dhe vlen të theksohet se kjo nuk përbën ndonjë problem. Inflacioni si koncept i thjeshtë ka të bëjë me rritjen e çmimeve. Nëse nuk kemi një inflacion të rritur, nuk do të thotë se nuk kemi një rritje të çmimeve. Nga krahu tjetër, mund të shohim se kemi ulje çmimesh, por është e rëndësishme të theksohet se nuk kemi një situatë deflacioniste. E kemi thënë disa herë, kjo është një situatë e përkohshme.

Gazetari: Z. Guvernator, deflacion do të thotë rënie çmimesh, anemi e ekonomisë, që ta kuptojë publiku i gjerë?

Guvernatori: Këtë po thosha. Problem do të ishte në rast se do të ketë një periudhë të tejzgjatur dezinflacioniste, me një rritje të inflacionit jo në nivelet e parashikuara nga Banka e Shqipërisë. Kjo nuk do të thotë që nuk do të ketë një zhvillim të parashikuar të ekonomisë.

Ne kemi vënë re që konsumi është një nga gjeneratorët kryesorë të rritjes ekonomike. Çmimi është kërkesë-ofertë, në rast se nuk ka një kërkesë të mjaftueshme, oferta e çmimeve nuk do të rritet. Kjo është logjika bazë ekonomike. Aktualisht, konsumi nuk është në nivelet e mjaftueshme. Sikurse thamë konsumi është promotori kryesor i rritjes ekonomike, prandaj kjo është dhe arsyeja kryesore për të cilën ne kërkojmë që inflacioni të rritet.

Nëse e marrim si koncept të veçuar, jashtë konceptit të përgjithshëm makroekonomik të rritjes ekonomike, nuk ka asgjë të keqe në qoftë se do të kishim ulje çmimesh, pasi në fund të fundit do të përfitonte popullata.

Gazetari: Por jo ulje çmimesh sa të mbysë ekonominë, sa të mbysë kërkesën...

Guvernatori: Ky është problemi.

Gazetari: Çdo ekstrem është i dëmshëm...

Guvernatori: Patjetër, çdo ekstrem është i dëmshëm. Deri dje për ne shqetësimi kryesor ka qenë inflacioni. Inflacioni i synuar i Bankës së Shqipërisë është në nivelin 3%. Nëpërmjet këtij niveli inflacioni, Banka e Shqipërisë kontribuon në rritjen ekonomike të vendit.

Gazetari: Z. Guvernator, sipas INSTAT-it, konsumi në Shqipëri ka ardhur në rritje në gjysmën e dytë të vitit të kaluar. Por ju e dini që ka dhe ekonomistë që e shikojnë të zymtë pamjen dhe e lidhin konsumin e ulët me nivelin e ulët të inflacionit, për të cilin po flisnim. Cili është mendimi juaj për këtë raport të konsumit me inflacionin dhe konkretisht me këtë pasqyrë të ekonomisë në ditët e sotme?

Guvernatori: Inflacioni në dy muajt e kaluar ishte në nivelet më të ulëta. Tani presim nga INSTAT-i një konfirmim për muajin e radhës. E kemi theksuar se ky nivel inflacioni ka ardhur si pasojë e faktorëve të jashtëm, kryesisht nga rënia e çmimit të naftës dhe të produkteve minerare në tregjet ndërkombëtare, por dhe nga rënia e çmimeve të produkteve bujqësore. Pra sipas të dhënave të INSTAT-it dhe analizave tona, nuk na ka rezultuar që inflacioni i ulët ka ardhur si pasojë e një rënieje të fortë në konsum. Në gjashtëmujorin e dytë të vitit 2015, konsumi ka rezultuar në rritje prej 6% dhe po vazhdon të ketë tendenca rritjeje. Pra, të dhënat që ne disponojmë nuk dëshmojnë për një tkurrje të konsumit, i cili ka efekt me tendenca dezinflacioniste.

Ne po monitorojmë situatën. Kemi theksuar se sipas parashikimeve të modeleve tona makroekonomike kjo është një situatë e përkohshme, e cila do të zgjasë gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 2016 dhe pritet të korrektohet në gjashtëmujorin e dytë të këtij viti. Ne parashikojmë mbylljen e vitit 2016 me inflacionin në nivelin 1.9%, i korrektuar në kahun e poshtëm nga parashikimi i mëparshëm që ishte në nivelin 2.3%. Sipas parashikimeve të Bankës të Shqipërisë, niveli i inflacionit pritet të kthehet në objektivin e synuar prej 3% në vitin 2018.

Dua t'ju sjell në vëmendje se rënia e nivelit të inflacionit është në rang rajonal dhe evropian. Ka pasur një rënie drastike të inflacionit në Itali dhe Greqi, respektivisht me 0.5 dhe 1.3%. Në disa shtete, niveli i inflacionit është në territor negativ. Shqipëria ka një rritje më të ulët se parashikimi, por nuk jemi në situatë deflacioniste. Niveli i inflacionit në dy muajt e fundit ka qenë 0.2 dhe 0.3%, pra nuk jemi në nivelin minus të çmimeve.

Gazetari: A ekziston rreziku i deflacionit apo vetëm teorikisht?

Guvernatori: Rreziku i deflacionit ekziston gjithmonë në situata stanjacioni ekonomik, duke qenë se jemi ekonomi e hapur. Ne nuk parashikojmë deflacion, por një situatë të përkohshme të normave të ulëta të inflacionit. Zyrtarisht, me modelet tona, ne kemi parashikuar që viti 2016 do të mbyllet me një inflacion në nivelin 1.9%.

Pyetja juaj është: a ekziston rreziku i deflacionit teorikisht? Të thuash që ekziston rreziku, nuk do të thotë që do të ndodhë rreziku, për shembull ekziston rreziku që të bjerë tërmet, por ne nuk themi që do të bjerë. Rënia e papritur e çmimit të naftës dhe çmimit të minerareve tregoi që ekziston dhe rreziku i ofertës, ndërkohë që mund të kemi dhe rritje të ofertës nga jashtë.

Inflacioni matet mbi bazën e një shporte mallrash konsumi dhe shërbimesh, me një formulë të caktuar. Brenda shportës, janë çmimet e disa mallrave apo shërbimeve që japin ndikimin kryesor në rezultatin final të inflacionit. Pra, disa prej tyre e kanë efektin më të lartë. Çmimi i naftës, i produkteve minerare ose i produkteve ushqimore ka rënë ndjeshëm në tregjet ndërkombëtare, dhe kjo sigurisht ndikoi në llogaritjen e nivelit të inflacionit. Por, kjo nuk duhet ngatërruar me rënien e nivelit të konsumit.

Nuk është vetëm çështja e konsumit, por është dhe ajo e eksporteve. Këto janë çmime që ndikojnë në nivelin e eksporteve dhe janë të lidhura me rritjen e nivelit të rritjes ekonomike. Dihet që Shqipëria është dhe importuese dhe eksportuese e naftës, eksportuese e minerareve dhe gjithashtu eksportuese e produkteve bujqësore; çdo rënie çmimi në këto tre kategori do të ulte të ardhurat nga eksportet shqiptare.

Gazetari: Z. Guvernator, në skedën tonë ngrihej shqetësimi për kreditimin e ekonomisë. Në fakt, aktualisht ekonomia e vendit kreditohet nga bankat në nivele më të ulëta sesa do të duhet të ishte. Çfarë po ndodh?

Guvernatori: Pyetje shumë e saktë. Kreditimi ka vazhduar nga ana e bankave tregtare, por ai është në nivele më të ulëta sesa ne presim. Kjo ka ardhur nga dy arsye: një kërkesë e dobët agregate për kredi nga të gjitha segmentet e biznesit dhe një politikë shtrënguese nga ana e bankave tregtare, kryesisht si rrjedhojë e strategjive të bankave të tyre mëmë për shkak të efekteve e ndikimeve të krizës në Eurozonë.

Ne kemi bërë disa herë thirrje që bankat të jenë më proaktive në drejtim të kreditimit. Jo se ato nuk kanë qenë produktive. Por, e kemi theksuar vazhdimisht se ekonomia shqiptare është nën potencial që do të thotë se ka ende potenciale të pashfrytëzuara. Prandaj ju kemi bërë thirrje bankave, që me ekspertizën dhe rrjetin e tyre të degëve - sistemi bankar në Shqipëri përveç se 16 bankave, ka dhe 500 degë bankash të shtrira që nga veriu në jug në të gjitha qytetet e vendit - të shfrytëzojnë këto potenciale e të vazhdojnë kreditimin.

Gazetari: Megjithatë ndjesia popullore është që bankat janë dorështrënguara, pra nuk e japin kollaj lekun, ndjesia popullore po flas..

Guvernatori: Patjetër që bankat janë dorështrënguara sepse janë institucione financiare. Ne duhet të kemi parasysh që bankat janë shumë sensitive, sepse janë institucione besimi. Si të tilla, të gjithë ne, përfshirë dhe ne të dy që jemi këtu në këtë studio, iu besojmë bankave kursimet tona, që do të thotë se iu kemi besuar punën dhe djersën e një jete. Pra, banka është institucioni më i besuar ku ne i lëmë gjithë kursimet e punës dhe jetës tonë. Ajo që ndodhi në vitin '97 me firmat piramidale, sigurisht që nuk mund të ndodhë dhe nuk duhet të ndodhë kurrë me bankat. Bankat janë institucione të rregulluara dhe të monitoruara, të cilat punojnë me depozitat e klientëve. Banka e Shqipërisë ka si objektiv kryesor të përcaktuar me ligj stabilitetin e çmimeve dhe ruajtjen e një niveli të caktuar të inflacionit, në funksion të një rritjeje ekonomike dhe kjo rritje ekonomike vjen si pasojë e një kreditimi të gjallë dhe të mjaftueshëm. Por, nga ana tjetër, ne si institucion jemi përgjegjës dhe për stabilitetin financiar të bankave dhe në rast se banka do të kreditojë në mënyrë të pastudiuar, atëherë sigurisht që do të cenohet stabiliteti financiar dhe jo vetëm kapitali i bankave, por kryesisht edhe depozitat. Pra, ruajtja e ekuilibrit midis qëllimit të politikës monetare dhe rritjes ekonomike dhe stabilitetit financiar është një nga objektivat, por dhe një nga problemet ose punët tona më delikate si bankierë qendrorë.

Gazetari: Një pyetje naive. Pse nuk japin bankat më shumë kredi? Ju thatë që bankat kanë likuiditet, ato janë solide dhe raporti midis kredive dhe depozitave është 50 me 50, në një kohë që me sa di në vendet perëndimore është shumë më të larta kreditë sesa depozitat. Atëherë çfarë duhet bërë që të nxitet kreditimi?

Guvernatori: Në vijimësi të asaj çka po thosha, ndërthuren dy elementë: sensitiviteti i bankave dhe kujdesi që ne kemi si institucion qendror në drejtim të stabilitetit financiar. Bankat duhet të jenë sa më të qëndrueshme, sa më likuide, me mjaftueshmëri sa më të mirë kapitali, në mënyrë që të ruhen depozitat, por nga ana tjetër ato duhet të kontribuojnë mjaftueshëm në ekonominë e vendit nëpërmjet kreditimit. Bankat kanë një set rregullativ me të cilin operojnë; ka ligje dhe rregullore të cilat rregullojnë aktivitetin bankar dhe ne, si bankë qendrore, e monitorojmë shumë strikt zbatimin e tyre. Ndërkohë, edhe ato vetë, nga mëmat e tyre, kanë rregulla strikte në mënyrë që të jenë gjithnjë sa më të mbrojtura. Bankat, gjatë periudhës së gjallërimit ekonomik, kanë qenë më aktive dhe kjo ka krijuar një nivel të lartë të kredive me probleme. Kjo është arsyeja për të cilën bankat nuk janë më aq aktive në kreditim aktualisht.

Gazetari: Z. Guvernator, vitin e kaluar në fillim kreditë e këqija ishin në masën rreth 25% dhe në fund të vitit ato ranë në 18%, edhe në sajë të disa operacioneve apo vendimeve që ju morët si bankë qendrore. A mund të na i shpjegoni? Duke i fshirë ato nga një regjistër dhe duke i lënë mënjanë, çfarë ndodhi me kreditë e këqija?

Guvernatori: Kreditë e këqija realisht u rritën; jo me mburrje, po Shqipëria arriti në nivelet më të larta të rajonit bashkë me Serbinë. Kreditë me probleme në Shqipëri arritën në nivelin 25% në raport me totalin e kredive. Kjo u kthye në një situatë alarmante, një në katër kredi ishte e keqe. Patjetër që ne duhet ta adresonim këtë situatë.

Kjo situatë erdhi nga shumë elementë: kryesisht nga një proaktivitet apo një situatë tepër optimiste nga ana e bankave para vitit 2008, ndërthurur me një përkeqësim të klimës së përgjithshme ekonomike pas vitit 2008, ku bizneset patën vështirësi financiare në operimin e tyre. Këtë situatë patjetër që duhet ta adresonim në bashkëpunim me Qeverinë e Republikës së Shqipërisë. Ne hartuam një plan masash, i cili adreson disa elementë të ndryshëm, pasi asnjë institucion i vetëm nuk do të ishte në gjendje ta zgjidhte situatën e kredive me probleme. Zgjidhja apo adresimi i kësaj situate ishte një çështje emergjente kombëtare pasi ndikonte në nivelin e kreditimit dhe në nivelin e rritjes ekonomike, dhe si rrjedhojë në nivelin e mirëqenies së popullatës.

Gazetari: Dhe prandaj u mor vendimi që disa prej kredive të fshihen nga bilancet?

Guvernatori: Jo. Ky vendim, pra fshirja e kredive nga bilanci, mbështetet në parimet dhe standarde ndërkombëtare të kontabilitetit. Këtu, nuk ka asgjë të veçantë apo të re. Të gjitha institucionet, jo vetëm bankat dhe korporatat, por dhe entitetet e tjera ligjore, financiare ose tregtare, në rast se kanë një humbje e cila mbartet në bilanc për më shumë se tre vjet, kanë detyrimin që ta fshijnë nga bilanci i tyre.

Gazetari: Z. Guvernator, por çfarë ndodh me borxhliun? Pra, ai që ka marrë një kredi dhe ka tre vjet që nuk shlyen asnjë këst, me këtë ndërhyrje të bankës qendrore, do të thotë që ai ka shpëtuar; dmth ato para ai i ka marrë, i ka shijuar dhe nuk do t'i kërkohet më llogari?

Guvernatori: Absolutisht jo. Kredimarrësi, apo borxhliu siç i thoni ju, i mirë apo i keq, dhe në rastin konkret i keq, i cili nuk ka mundësi që të shlyejë detyrimin ndaj bankës, nuk shpëton, pasi kontrata është në fuqi. Ne këtu flasim për një operacion financiar që ka të bëjë me bilancin e bankave. Ne e kemi theksuar disa herë se kreditë që janë fshirë, nuk janë falur. Këto kredi janë në ndjekje, shumica e këtyre kredive janë në gjykata në proces ekzekutimi ose janë të bllokuara në gjykatë - një problem që ne e kemi theksuar pasi gjykata ka bllokuar shumë raste dhe ka ndikuar negativisht në performancën apo në kthyeshmërinë e këtyre kredive te bankat. Ndërkohë që shumë kredi të tjera të kolateralizuara janë ekzekutuar; bankat i kanë marrë në administrim këto kolaterale dhe po përpiqen t'i shesin. Përgjithësisht, portofoli i kredive me probleme është i mirëkolateralizuar. Megjithëse bankat kanë vështirësi në rimarrjen e likuiditetit ose në shitjen e këtyre aktiveve, në asnjë mënyrë ato nuk janë të ekspozuara ndaj humbjes. Në qoftë se një kredi nuk performon, atëherë banka merr në pronësi kolateralin me të cilin ajo është e mbuluar.

Gazetari: Ndërkohë është folur që janë edhe disa kompani të mëdha në vend, në kushtet e falimentimit apo në kushte të vështira, të cilat bëjnë pjesë në grupin e atyre kompanive që nuk kanë kthyer kreditë, pra janë debitorë të këqij. Cili është ndikimi i këtyre kompanive të mëdha në ekonominë e vendit?

Guvernatori: Këto kompani kanë një peshë të madhe në totalin e kredive me probleme. Këto kompani në fakt janë grupe kompanish dhe jo të gjitha kompanitë brenda një grupi janë të dështuara. Përgjithësisht, këto grupe kanë një model biznesi, ku disa prej kompanive janë me fitime dhe disa të tjera janë të dështuara, por që vetë aksionerët e këtyre kompanive nuk kanë pranuar ta mbyllin pjesën e dështuar dhe me humbje. Kështu, brenda grupit, kompanitë e mira vazhdojnë të financojnë kompanitë e këqija. Këto kompani brenda grupit janë të ekspozuara me kredi në disa banka dhe krijojnë vështirësi në situatën e tyre financiare, por edhe të bankave. Dhe ky bëhet një reaksion zinxhir midis kompanive dhe bankave. Natyrisht që nëse do të operohej më shpejt me falimentimin e kompanive të cilat nuk gjenerojnë të ardhura të mjaftueshme, atëherë sigurisht që do të ishte mirë jo vetëm për bankat, por edhe për vetë këto grupe financiare. Këto kompani duhet të pranojnë një politikë humbjeje në një moment të caktuar, në rast se biznesi i tyre nuk do të gjenerojë fitim. Kjo është çështje mentaliteti dhe koncepti. Mesa kemi vënë re në Shqipëri, shumë biznesmenë janë "të dashuruar", nuk e pranojnë dot faktin e falimentit dhe vazhdojnë me kokëfortësi, këmbëngulin që këto biznese nuk janë të dështuara. Në fakt, ato janë të dështuara dhe mirë është që të mbyllen dhe të mos gjenerojnë humbje të tjera, pra të mos mbijetojnë në kurriz të bizneseve të tjera.

Gazetari: Ato duhet të kalojnë në një proces falimentimi apo jo? Ndërkohë që është në proces dhe ligji i ri për falimentimin. Cili është roli i këtij ligji apo çfarë mungon në këtë proces, që është bërë e domosdoshme apo e nevojshme që të kemi një ligj të ri falimentimi? Cila është sjellja më e dëmshme për ekonominë?

Guvernatori: Përpara se të shpjegojmë ligjin e falimentit, duhet të jemi të qartë që marrëveshja e kredisë është titull ekzekutiv. Në këtë marrëveshje përfshihet edhe kolaterali; qoftë kredi për biznes, qoftë kredi për individ ka një kolateral të caktuar, një pasuri të patundshme ose çfarëdo titull borxhi që lihet peng. Pra, kredia është marrë kundrejt një pengu, që do të thotë se në rast se kredia nuk kthehet, banka e ekzekuton. Kontrata e kredisë është titull ekzekutiv. Në rast se brenda afateve nuk kthehet kredia, atëherë banka ka të gjithë të drejtën e saj ligjore ta ekzekutojë këtë peng, kolateralin.

Ajo që ka ndodhur dhe që po ndodh është se individët, duke shfrytëzuar hallkat ligjore ose mënyrat dhe rrugët interpretuese ligjore kanë shkuar në gjykatë dhe kanë bllokuar ekzekutimin e kolateraleve për bankat. Kjo ka bërë që bankat të mos rimarrin kolateralin. Në rast se gjykata do të respektonte ligjin dhe marrëdhëniet kontraktuale huamarrës-huadhënës, banka do ta kishte ekzekutuar kolateralin. Sigurisht që bankat do të ishin lodhur pak, por do t'i kishin përkthyer në likuiditete këto kolaterale dhe nuk do të ishte kaq e lartë shifra e kredisë me probleme.

Gjykatat shqiptare kanë favorizuar bizneset dhe individët kundrejt bankave, pasi bankat janë parë si institucione të ftohta, kapitaliste, me para. Kjo nuk duhet të kishte ndodhur. Për sa kohë jemi një shtet ligjor, një shtet i së drejtës, marrëdhëniet kontraktuale duhen zbatuar njëlloj për të dy palët. Kjo ka krijuar probleme madhore, pasi fenomeni rëndohet dhe ndikon në situatën e përgjithshme të stabilitetit financiar apo të rritjes së përgjithshme ekonomike, ku bankat dhe sistemi financiar kanë rolin kyç. Ne shqetësohemi për stabilitetin financiar, për situatën makroekonomike, për rritjen ekonomike, për rritjen e mirëqenies së qytetarëve shqiptarë dhe këto janë të gjitha fenomene të lidhura. Çështja nuk qëndron nëse ne si bankë qendrore po kërkojmë të bëjmë drejtësi, kjo lidhet me efektin që do të ketë reforma në drejtësi, nga miratimi i së cilës presim përmirësimin e këtyre proceseve që sapo përmenda.

Gazetari: Z. Guvernator, ju flisni shpesh për reformat strukturore në ekonominë e vendit. Natyrisht është një term pak abstrakt, ndoshta jo shumë i kuptueshëm për publikun e gjerë. Si mund ta kuptojmë thjesht, çfarë keni parasysh kur e vini theksin te reformat strukturore në ekonominë e vendit?

Guvernatori: Reformat strukturore janë të gjithanshme dhe shumë të gjera. Praktikisht ne i ndajmë në tre grupe këto reforma: reforma strukturore në institucionet publike dhe financiare, reforma strukturore në ekonominë reale dhe reforma strukturore në sektorin financiar.

Gazetari: Pra edhe institucionet financiare, është një gamë e gjerë që pret...

Guvernatori: Reformat strukturore kanë një gamë shumë të gjerë, pasi kanë të bëjnë me të gjitha aspektet e jetës ekonomike dhe sociale të një vendi. Natyrisht që është një fjalë standarde, por ka shumë gjëra brenda. Reformat strukturore lidhen me nivelin ekonomik të vendit. Për Shqipërinë mund të përmendim reformën në fushën e ekonomisë, reformën në fushën e punësimit ku aktualisht qeveria shqiptare po adreson çështjen e përputhjes së fuqisë punëtore të trajnuar me kërkesat që ka tregu, reformën në fushën e energjisë pasi sektori i energjisë ka qenë më problematiku, një gropë e zezë në raport me sektorët e tjerë. Një reformë tjetër është ajo në fushën e fiskut dhe informalitetit...

Gazetari: Pikërisht doja t'ju pyesja për luftën kundër informalitetit në ekonomi. Cilat janë efektet që ka dhënë kjo luftë që ka bërë deri tani qeveria, së bashku me të gjitha institucionet e shtetit, në këtë aspekt? A ka qenë eficiente kjo luftë?

Guvernatori: Nga të dhënat e fundit, rezulton që kjo luftë kundër informalitetit ka qenë eficiente. Të ardhurat e katërmujorit të këtij viti janë mjaft më të larta sesa të ardhurat e të njëjtës periudhë të vitit të kaluar. Pra, rezulton se administrata tatimore, me gjithë problemet që mund të ketë brenda saj, po arkëton më shumë. Po rezulton që të ardhurat janë më të larta, le të shpresojmë.

Gazetari: Ju pyes sepse ju e dini që ka diskutime apo debate. Ka edhe nga ata që mendojnë se kjo luftë kaq e ashpër ndoshta nuk i dha efektet pozitive, apo rrudhi dorën e ekonomisë, apo rrudhi konsumin apo njerëzit mund të jenë trembur disi nga fakti që duhet të paguajnë faturat dhe nuk ka më evazion fiskal etj.

Guvernatori: Po, është e vërtetë. Ka shumë faktorë pozitivë dhe negativë në të dy kahet. Niveli i informalitetit në Shqipëri ishte problem, pasi ishte shumë i lartë. Është e vështirë ta matësh sepse është informalitet, por me disa modele vlerësimi, qoftë të FMN-së, qoftë të BB-së apo të institucioneve të tjera, parashikohej që kishte arritur deri në nivelin 50% e më lart. Pra, ekonomia shqiptare ishte në nivele alarmante informaliteti dhe kjo ishte e ditur. Në këto nivele kaq të larta informaliteti ishte emergjente një ndërhyrje e fortë. Unë nuk dua të theksoj parimet, pasi parimet dhe rregullat e lojës janë standarde.

Për sa kohë që duam të integrohemi në Evropë dhe synimi ynë final është integrimi evropian, për të cilin ka një konsensus politik dhe social të padiskutueshëm, nuk kemi pse të diskutojmë edhe disa reforma të ndërmarra. Këto reforma mund të kenë "dhimbjet" e tyre, sikurse pati dhe reforma në energji e cila preku një pjesë të varfër të popullsisë. Malli që blihet paguhet; në të njëjtën formë ne mund të themi dhe për luftën kundër informalitetit: taksat duhen paguar. Në rast se ka një regjim fiskal, natyrisht që çdo taksapagues, biznes apo individ, është i detyruar të respektojë ligjin. Ne thamë që gjykatat duhet të mbrojnë bankat, të cilat janë institucione financiare të fuqishme, të huaja apo shqiptare. Po kështu, nga krahu tjetër duhet që dhe individët, të pasur apo të varfër, të respektojnë ligjin dhe të paguajnë taksat. Sigurisht që shteti duhet të bëjë kompensim për shtresat në nevojë me reforma të tjera sociale, por këto janë çështje për diskutim. Në parim, nuk ka diskutim që duhet të ketë formalitet, duhen paguar taksat dhe këtë nuk e kundërshton askush.

Në situatën aktuale, kur niveli i informalitetit ishte kaq i lartë, qeveria shqiptare ndërmori një reformë. Unë jam shumë i bindur dhe e kam theksuar se në këtë situatë ishte emergjente ndërmarrja e një reforme. Ne e kemi përgëzuar dhe mbështetur këtë luftë kundër informalitetit. A është bërë kjo luftë 100% perfekte? Unë këtë nuk di ta them; jam i sigurt që nuk do të jetë bërë, sepse është e pamundur të bëhet çdo gjë 100% perfekte. Por a ka dhënë rezultat ky operacion dhe kjo luftë? Po shohim që ka rezultat, pasi të ardhurat janë më të larta. Kjo reformë duhet të vazhdojë, ne e kemi këshilluar këtë. Me sa kemi vënë re ka një reformë në pjesën fiskale, e cila po ndiqet nga Ministria e Financave. Më shumë detaje mund të japë Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve, e cila do të ndikojë në vazhdimësi për përmirësimin e strukturës fiskale në Shqipëri.

E rëndësishme është që në parim të thyhet mentaliteti i mospagimit të taksave. Kjo është e rëndësishme dhe duhet të funksionojë. Taksat duhen paguar. Industria bankare dhe financiare, administrata publike dhe të gjithë punonjësit e saj janë taksapagues të rregullt të këtij shteti dhe kjo nuk është një pjesë e vogël. E njëjta gjë duhet të ndodhë edhe me sektorin privat. Nuk ka pse sektori privat të punojë me dy standarde. Ky sektor duhet të punojë si administrata publike, si një pjesë e investitorëve të huaj që janë kryesisht seriozë. Informaliteti sjell deformime, një konkurrencë të pandershme, një shformim të tregut.

Pyetja juaj konsistonte te ashpërsia e luftës kundër informalitetit dhe efektet e saj në ndrydhje, por në fakt ka edhe efekte negative të tjera, të cilat deformojnë tregun. Në pamje të parë, duket sikur informaliteti ka më shumë të ardhura, por në afat të gjatë nuk ka zhvillim, nuk ka hapësirë.

Gazetari: Z. Guvernator, ju përmendët bashkëpunimin me qeverinë shqiptare. Me ligj, Banka e Shqipërisë është një institucion i pavarur. Realisht a është e pavarur Banka? Cili është raporti me qeverinë, a ndërhyn qeveria te puna e Bankës? Sepse përvoja e viteve të kaluara na ka treguar që në Shqipëri në momente të caktuara Banka herë pas here nuk ka ditur ose nuk ka mundur ta mbajë pozitën e saj si një institucion i pavarur. Sot si ndodh?

Guvernatori: Banka e Shqipërisë në vite ka rritur rolin dhe pavarësinë e saj. Banka e Shqipërisë operon në bazë të ligjit "Për Bankën e Shqipërisë". Ky ligj përcakton qartë rolin, objektivat, detyrat dhe funksionimin e Bankës Qendrore. Këtë ligj, ne mund ta rishikojmë së shpejti, për ta përmirësuar në kuadër të procesit të integrimit evropian të institucionit, por jo në raport me rolin dhe objektivat e tij kryesorë, pasi janë të mirëpërcaktuara në ligj. Banka është e mbrojtur në drejtim të pavarësisë dhe funksionit të saj nga ligji. Zbatimi i ligjit ka bërë që Banka të mos cenohet në pavarësinë e saj. Për të folur shkurt, historikisht, roli dhe pavarësia e bankës qendrore kanë ardhur në rritje. Cilësia, ekspertiza, profesionalizmi, por dhe pavarësia e institucionit kanë ardhur në rritje gjatë viteve. Gjatë periudhës që unë jam Guvernator, marrëdhëniet me qeverinë kanë qenë shumë korrekte. Për hir të së vërtetës, nuk kemi pasur asnjë ndërhyrje, as mënyrë indirekte as direkte. Nuk mund të komentoj më shumë, pasi marrëdhënia ka qenë korrekte.

Gazetari: Z. Sejko ju jeni Guvernator i Bankës prej 16 muajsh. A është kapërcyer tronditja që Banka Qendrore e Shqipërisë kaloi për arsye të asaj ngjarjeje që ishte vjedhja e thesarit në gusht të vitit 2014. Ishin rreth 7 milionë dollarë në cash që u vodhën në atë kohë dhe Banka kaloi një periudhë tronditjeje psikologjike jo të lehtë apo jo? Si e gjetët dhe si është sot sipas mendimit tuaj gjendja në Bankën e Shqipërisë?

Guvernatori: Besoj se është kapërcyer situata e vështirë që Banka e Shqipërisë kaloi gjatë ngjarjes së shëmtuar të vjedhjes së thesarit, që krijoi një tronditje në besimin dhe imazhin e institucionit të bankës qendrore. Ne jemi dëshmitarë se banka qendrore ka qenë e përmendur për keq, në të gjitha kronikat kryesore dhe lajmet e televizioneve për vjedhjen e thesarit. Unë theksova më parë kur po flisnim për bankat tregtare se bankat janë institucione besimi dhe banka qendrore, si bankë e bankave, është institucion kryesor besimi për thesarin e shtetit; ajo nuk merr depozita, por mban thesarin e shtetit. Çdo tronditje në këtë nivel besimi mund të shoqërojë gjithë sistemin financiar dhe ky ishte një lajm shumë i keq i cili rëndoi në psikologjinë e vetë Bankës së Shqipërisë dhe të punonjësve.

Kjo ishte situata kur u emërova. E kam thënë dhe në disa emisione të tjera, për hir edhe të pavarësisë që përmenda, Banka e Shqipërisë është një institucion i konsoliduar, me një grup shumë të mirë profesionistësh dhe funksionon mjaft mirë. Banka Qendrore u cenua në disa elementë të saj administrativë, jo thelbësorë. Në funksionet bazë si, politika monetare, stabiliteti financiar, mbikëqyrja bankare, operacionet monetare, banka qendrore nuk u cenua. Ajo është rritur profesionalisht dhe ekspertiza e saj nuk është prekur.

Banka qendrore u cenua në disa elementë të tjerë siç ka qenë, thesari, administrata, etj. Kjo ka përbërë edhe sfidën kryesore për mua si Guvernator. Ndërkohë, duke qenë edhe një periudhë e vështirë ekonomike ka qenë një situatë jo shumë e lehtë jo për të përmirësuar bankën, por për të reaguar në raport me ekonominë.

Unë them që banka qendrore e ka kapërcyer situatën e vështirë. Ne kemi bërë ndryshime radikale gjatë vitit të kaluar, kemi bërë ndryshime procedurale, njerëzore, infrastrukturore, teknologjike dhe ndryshime në sistemin e kontrollit të brendshëm. Është një listë shumë e gjatë dhe nuk do të doja të bëhesha i mërzitshëm për teleshikuesit.

Gazetari: A e ka fituar besimin Banka Qendrore?

Guvernatori: Këtë mund ta vlerësoni me një pyetësor të publikut, por unë besoj se e ka rifituar. Di të them se brenda institucionit, banka ka rifituar besimin e punonjësve të saj. Ne punojmë me kapacitete maksimale. Nëse e ka fituar apo jo besimin e publikut këtë mund ta thotë publiku, megjithatë unë e besoj këtë.

Gazetari: Para pak ditësh ju zhvilluat një takim me ambasadorët e akredituar në Tiranë. Duke qenë se nuk ka qenë një praktikë, pse ishte e nevojshme një takim i tillë me ambasadorët? Çfarë i kërkoi Banka e Shqipërisë ambasadorëve të vendeve të tjera?

Guvernatori: Në procesin e komunikimit me grupet e interesit jam përpjekur t'i mbuloj të gjitha grupet e interesit. Ne kryejmë takime të vazhdueshme me drejtuesit e bankave të nivelit të dytë, të cilët janë një formë ambasadorësh në Shqipëri për sektorin financiar dhe për ekonominë, takime me bizneset e mëdha, takime me mediat, konferenca me akademikët. Në mënyrë të vazhdueshme kam marrë kërkesa dhe kam kryer takime dypalëshe pothuajse me të gjithë ambasadorët e shteteve të mëdha dhe të gjitha takimet kanë konsistuar në diskutimin e zhvillimeve ekonomike, pasi sigurisht në Bankën Qendrore mund të flasësh vetëm për ekonominë. Duke parë që ka pasur një kërkesë mjaft të madhe nga ana e ambasadorëve gjykova të bëjmë një takim të përvitshëm dhe me ambasadorët, si një grup interesi.

Në radhë të parë, ky takim shërbeu për të shkëmbyer dhe për të bërë transparent informacionin që ne kemi. Për më tepër, në situatën që ndodhemi, vëmë re që ka mjaft interesa dhe ne kemi nevojë për investime të huaja, si Shqipëri. Perspektiva ekonomike do të vijojë nëpërmjet rritjes së investimeve të huaja dhe ambasadorët e huaj kanë një rol të rëndësishëm në këtë aspekt për të bërë interlokutorin për shumë investime të huaja.

Ne, si institucion rregullator, jemi të interesuar për sektorin financiar. Ambasadorët në aspektin tregtar luajnë një rol të caktuar prandaj dhe ne donim të bënim një prezantim të situatës financiare dhe ekonomike dhe t'iu bënim thirrje ambasadorëve për të na ndihmuar në tërheqjen e investimeve të huaja, por edhe për përmirësimin e imazhit. Imazhi është një problem më vete. Ne jemi të ndërgjegjshëm që Shqipëria ka një imazh më të keq se sa është në realitet. Ne e kemi vënë re gjatë kontakteve me shumë investitorë të huaj por edhe vizitorë. Ata që vijnë për herë të parë impresionohen pozitivisht, pasi perceptimi është shumë më negativ se sa është realiteti. Shqipëria është një vend me shumë probleme infrastrukturore, por nga ana tjetër ka edhe shumë elementë pozitivë. Atëherë, ne duhet që perceptimin pozitiv për vendin tonë ta promovojmë.

Gazetari: Në fjalën tuaj me ambasadorët, ju jeni shprehur se ambienti financiar në Shqipëri karakterizohet nga: likuiditet i bollshëm, norma të ulëta interesi, kurs i qëndrueshëm këmbimi, standarde të lehtësuara kreditimi. Por cilat janë rreziqet më të mëdha që do t'i kanoseshin ekonomisë së Shqipërisë sot, përtej këtyre standardeve që ju i keni parë në mënyrë pozitive dhe i keni paraqitur si të tilla te ambasadorët?

Guvernatori: Këto deklarata kanë të bëjnë me atë që sapo thashë: për t'ua bërë të qartë ambasadorëve që ka potenciale reale për disa banka. Ne kemi theksuar që mund të kemi bashkime bankash, siç ka ndodhur në vendet e rajonit, dhe e mira është që dhe ambasadorët të jenë të ndërgjegjshëm që sistemi financiar është i shëndetshëm, në rast se do të ketë investitorë të huaj. Nga ana tjetër, kjo shërben edhe si element pozitiv në tërësi për ekonominë shqiptare, për të treguar se ka kapacitete financuese të bollshme. Në rast se një investim i huaj do të vijë në Shqipëri, përveç elementeve të tjera që janë të nevojshme për investimin e huaj, është i rëndësishëm edhe shëndeti i sistemit financiar dhe mundësia e tij për të mbështetur çdo lloj projekti, me kredi dhe me financim. Kjo ka qenë arsyeja pse unë i kam prezantuar ambasadorëve situatën e sektorit financiar.

Gazetari: Rritja ekonomike dhe inflacioni në vitin 2016, sipas Bankës së Shqipërisë, do të jenë më të ulëta se parashikimet që janë bërë më herët. Cili është kuptimi dhe pasoja e këtyre parashikimeve që janë rishikuar?

Guvernatori: Ne e kemi theksuar se rritja ekonomike u mbyll për vitin 2015 në nivelin 2.6%, ndërsa në vitin 2014 në 2% dhe në vitin 2013 në nivelin 1.1%. Ne e kemi theksuar se Shqipëria ka hyrë në një trajektore pozitive zhvillimi. Ne parashikojmë një rritje ekonomike mbi 3% këtë vit, por shifra nuk ka rëndësi. Nuk ka rëndësi nëse rritja ekonomike është 3.2 apo 3.3 apo 3.4%, rëndësi ka trendi pozitiv.

Sigurisht, Shqipëria do të kishte nevojë për një nivel rritjeje ekonomike mbi 4%; 4-5%, në mënyrë që të kapërcente etapat dhe të arrinte në nivelet e synuara që të na çojë drejt integrimit evropian. Por pavarësisht nga kjo, duke marrë parasysh kontekstin e situatës në rajon dhe në Eurozonë, ne gjykojmë se nëse do të vazhdojmë me një trend pozitiv rritjeje, do të thotë që ekonomia po përmirësohet dhe gjatë rrugës ne do të kalojmë defektet dhe do të kapim kohën. Rëndësi ka që të mos kemi stanjacion, pra të vazhdojmë rritjen.

Ekonomia ka ardhur në rritje dhe ne si bankë qendrore parashikojmë se kjo rritje do të vijojë. Këtë e parashikojnë edhe institucionet e tjera ndërkombëtare, si Banka Botërore, Fondi Monetar Ndërkombëtar, Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim. Shpeshherë bëhet një lojë shifrash, por kjo nuk ka rëndësi fare pasi është thjesht parashikim. E rëndësishme është qëndrueshmëria e rritjes dhe që reformat strukturore të ndërmarra, përfshirë dhe rolin tonë si bankë qendrore me politikën tone monetare lehtësuese dhe rolin e sistemit financiar, të japin një kontribut të qëndrueshëm, një kontribut pozitiv në drejtim të kësaj rritjeje ekonomike.

Gazetari: Sot nuk flitet më për ndikimin që mund të kishte kriza në vendin fqinj, Greqinë, për Shqipërinë. Në Shqipëri kemi një numër jo të vogël bankash, mëma e të cilave është në Greqi. Cila është gjendja e bankave greke në Shqipëri sot?

Guvernatori: Kriza në Greqi na krijoi një situatë të vështirë verën e vitit të kaluar. Për hir të së vërtetës, isha në fillimet e mia të punës si Guvernator dhe kaluam një periudhë mjaft shqetësuese. E kemi përjetuar krizën në Greqi, njëlloj sikur të ishte krizë në Shqipëri. Mund ta them këtë pa asnjë keqkuptim, pasi ekonomia shqiptare është mjaft e ndërlidhur me ekonominë greke dhe kemi tre banka shqiptare me kapital grek që operojnë në Shqipëri. Të tre këto banka janë të rëndësishme, ose siç i themi ne në gjuhën tonë si bankierë qendrorë përbëjnë risk sistemik, prandaj e kemi monitoruar dhe kemi qenë pjesë në menaxhimin e kësaj situate krize.

Për fat, në radhë të parë, kjo situatë u kapërcye për vetë Greqinë dhe qytetarët grekë, dhe pastaj për vende fqinj si ne, që jemi shumë të integruar, mbi 40% e investimeve të huaja direkte në Shqipëri janë nga Greqia. Pjesa më e madhe e emigrantëve shqiptarë janë të punësuar në Greqi, pjesa më e madhe e aktivitetit të import-eksportit kryhet me Greqinë. Greqia dhe Italia janë dy partnerët tanë kryesorë ekonomikë. Çdo përkeqësim ose përmirësim i këtyre dy vendeve, do të kishte ndikim negativ ose pozitiv në Shqipëri. Rritja e nivelit të papunësisë në Greqi ka sjellë uljen e nivelit të remitancave dhe kjo ka ndikuar më pas në rënien e PBB-së në Shqipëri.

Situata psikologjike e shqiptarëve në Greqi u rëndua. Pavarësisht se është shtet tjetër, ne jemi në kontakt të vazhdueshëm për shkak të numrit të madh të shqiptarëve që jetojnë atje. Pothuajse çdo familje shqiptare ka një pjesëtar të saj apo një të afërm i cili është i punësuar në Greqi. Prandaj dhe kriza ndjehet financiarisht dhe psikologjikisht. Kjo ndikon edhe në psikologjinë e konsumit në Shqipëri. Sigurisht që kjo krizë ishte më sensitive në sistemin bankar, pasi siç e thamë bankat janë ato që kanë depozitat dhe për shkak të panikut ne kishim frikë nga rreziku zinxhir i falimentit. Kjo ishte situata që na trembte. Por bankat rezistuan shumë mirë. Bankat ishin të mirëkapitalizuara dhe me një situatë të mirë likuiditeti. Pati një tërheqje intensive të depozitave, bankat iu përgjigjën depozituesve, depozitat kaluan nga bankat shqiptare me kapital grek në bankat e tjera. Kjo ndodhi për një periudhë disajavore, deri sa u arrit marrëveshja dhe depozitat u rikthyen prapë në këto banka pasi njerëzit u qetësuan. Bankat rezistuan mjaft mirë, vazhduan funksionimin e tyre normal.

Tani, këto janë banka me parametra shumë të qëndrueshëm, me një mjaftueshmëri kapitali mjaft të lartë, operojnë krejt normalisht, pavarësisht krizës dhe stresit financiar e psikologjik që ato kaluan. Në bazë të stres-testeve tona, të cilat i kryejmë ne si bankë qendrore për të provuar qëndrueshmërinë e bankave, këto banka i kanë rezistuar stresit, e kanë kaluar me sukses këtë periudhë, janë të qëndrueshme dhe vazhdojnë operimin e tyre normal. Nuk besoj se jemi më në një situatë për të diskutuar qëndrueshmërinë e bankave shqiptare me kapital grek, kjo është e tejkaluar.

Sigurisht që tregu financiar dhe bankar do të ketë zhvillime në të ardhmen, do të ketë bashkime ose shitje; ne nuk jemi kundër. Si autoritet rregullator ne do të shikojmë me shumë kujdes çdo lloj investitori të ri të huaj që do të hyjë në sektorin financiar. Ky ishte dhe një nga synimet e takimit me ambasadorët: të kemi një sistem financiar sa më të qëndrueshëm dhe t'iua besojmë paratë e depozituesve shqiptarë institucioneve sa më të fuqishme financiare.

Gazetari: Ju keni rreth 15 muaj tashmë që drejtoni Bankën e Shqipërisë. Kaluat një periudhë të vështirë për ngritjen e imazhit të dëmtuar të bankës, kriza greke, ndoshta dikush mund t'ju thoshte që jeni shumë i ri në moshë për të drejtuar Bankën e Shqipërisë. Si është mosha juaj në krahasim me guvernatorët paraardhës? A jeni vërtet ju guvernatori më i ri?

Guvernatori: Unë nuk jam guvernatori më i ri. Në radhë të parë, në aspektin e eksperiencës. Kam mbaruar studimet në vitin 1991 dhe kam punuar në sistemin bankar dhe financiar prej 25 vitesh; besoj se është një eksperiencë e mjaftueshme. Të gjithë guvernatorët në Republikën e Shqipërisë, duke filluar që nga Guvernatori i parë Ilir Hoti, kanë qenë më të rinj në moshë. Unë jam bërë guvernator në moshën 47-vjeçare, ndërsa z. Hoti ka qenë në një moshë më të re, ndoshta 40-vjeçare. Guvernatori më i ri ka qenë z. Kristaq Luniku, në moshën 34-vjeçare. Po ashtu edhe z. Cani, kur është emëruar Guvernator, jam shumë i sigurt se ka qenë më i ri se unë. Pra, unë nuk jam guvernatori më i ri, por jam guvernatori më i vjetër i emëruar, në krahasim me gjithë guvernatorët e emëruar në Republikën e Shqipërisë. Besoj se rreth moshës 50-vjeçare është krejt normale që në karrierë të jesh guvernator.