BANKA E SHQIPËRISË

NJOFTIM PËR SHTYP
Intervistë e Guvernatorit për emisionin "5 pyetje nga Babaramo", Report TV

Data e publikimit: 03.11.2015

 

I.BABARAMO: Mirëmbrëma z. Guvernator!

GUVERNATORI: Mirëmbrëma!

I.BABARAMO: Do të doja ta nisnim bisedën me një shifër të pritshme nga Banka e Shqipërisë si një arbitër mes palëve dhe si një institucion nga më të specializuarit që përcakton rritjen ekonomike të një vendi. Sa e përcaktoni ose sa e parashikoni rritjen ekonomike për Shqipërinë në vitin 2015?

GUVERNATORI: Së pari, mirë se erdhët në ambientet e sapoinauguruara të Bankës së Shqipërisë.

I.BABARAMO: Vërtet shumë interesante...

GUVERNATORI: Gëzohem që ju kanë pëlqyer.

Lidhur me pyetjen tuaj, rritja ekonomike është një nga elementët kryesorë ekonomikë, objekt i vazhdueshëm diskutimi. Ajo është një nga objektivat kryesore të qeverisë, por edhe të Bankës së Shqipërisë dhe të gjithë institucioneve që merren me ekonominë në Republikën e Shqipërisë. Rritja ekonomike ka qenë e parashikuar në nivelin 3%, në bashkëpunim me Fondin Monetar Ndërkombëtar, por kjo ...

I.BABARAMO: D.m.th. 3% parashikohej në fillim të vitit?

GUVERNATORI: Po, 3% ka qenë parashikuar në fillim të vitit, por kjo rritje është korrektuar për poshtë gjatë vitit, e ndikuar nga disa faktorë. Aktualisht, ne parashikojmë një rritje ekonomike që mund të variojë nga niveli 2.5 në nivelin 2.7%. Nuk mund ta themi dot me saktësi sepse nuk ka një matje të saktë, flasim për parashikim.

Do të doja të shpjegoja thjesht arsyet e korrektimit. Këto arsye janë të lidhura kryesisht me një ambient jo optimist në Eurozonë, i cili akoma nuk po jep frytet dhe pritshmëritë e duhura, me gjithë reformat e ndërmarra nga Banka Qendrore Evropiane, me programin e saj për gjallërimin ekonomik, siç është quantitative easing, pra injektimi me shumicë i likuiditetit në ekonomi. Pavarësisht këtij programi dhe masave të tjera për të nxitur stimulin ekonomik, përsëri rritja ekonomike në Eurozonë është nën nivelin 1.8 %, sipas informacionit që ne kemi. Arsyet e tjera lidhen dhe me faktorë të brendshëm siç janë rënia e çmimit të mineraleve, rënia e çmimit të naftës, si dhe kriza në Greqi. Kriza greke ndikoi në veprimtarinë e mjaft prodhuesve dhe eksportuesve shqiptarë, duke sjellë një rënie të eksporteve shqiptare.

Të gjithë këta elementë dhanë ndikim, duke bërë që parashikimi i rritjes ekonomike të korrektohej për poshtë, pra nga niveli 3% në nivelin 2.5-2.7 %.

Gjithashtu, e kemi përmendur dhe në fillim të vitit, edhe situata e përmbytjeve ka ndikuar në sektorin bujqësor.

Këta janë elementët negativë të cilët kanë ndikuar në korrektimin e rritjes ekonomike. Por, njëkohësisht ka dhe elementë pozitivë që kemi venë re në gjashtëmujorin e parë të vitit, siç janë rritja e investimeve të huaja me një nivel të konsiderueshëm...

I. BABARAMO: Këto investime të huaja në ekonominë shqiptare kryesisht në çfarë sektorësh janë realizuar? Të paktën në perceptimin publik, duket sikur gjithçka është stopuar, sikur investitorët e huaj janë frenuar për të ardhur në Shqipëri.

GUVERNATORI: Është e vërtetë që ka një perceptim të tillë për investitorët e huaj dhe normalisht ne do të kërkonim që të kishte më shumë investime të mëdha. Megjithatë, investimet e huaja kanë qenë në disa sektorë, në sektorin e shërbimeve, sektorin e fasoneve, sektorin e industrisë, etj. Të gjithë këta sektorë kanë qenë të listuar dhe të deklaruar nga Instituti i Statistikës.

Ne presim që të ketë një nivel më të lartë të investimeve të huaja si dhe një nivel më të lartë të kreditimit në ekonomi, - për të cilin besoj do të flasim më vonë-, në mënyrë që ekonomia shqiptare të ketë një rritje më të madhe ekonomike, sidomos në vitet e ardhshme.

Parashikimi për vitet e ardhshme është për një rritje ekonomike mbi nivelin 3%. Ky është parashikimi ynë. Duhet të kemi parasysh se të gjithë elementët dhe faktorët janë të lidhur, të korreluar me njëri-tjetrin. Pra, në rast se ne do të kemi një rritje të nivelit të investimeve të huaja dhe një rritje të nivelit të kreditimit në ekonomi, pa diskutim që do të kemi dhe një rritje të nivelit të rritjes ekonomike, rënie të papunësisë e kështu me radhë. Pra do të kemi një përmirësim të përgjithshëm të klimës së biznesit në vend. Por kjo nuk është e kollajshme, nuk është e thjeshtë.

I. BABARAMO: Te klima e biznesit qëndrojmë Guvernator, ju thoni d.m.th. që ka investime të huaja, të cilat janë rritur krahasuar me vitet e mëparshme, por ndërkohë një indeks i pranuar botërisht, siç është ai i Doing Business, e rendit Shqipërinë 37 vende më poshtë. Ç’mund të thoni ju për këtë? Është një klimë ostile ndaj biznesit në Shqipëri? Klimë armiqësore apo çfarë po ndodh?

GUVERNATORI: Do të thosha se nuk është një klimë armiqësore, por është një klimë e cila ka të bëjë dhe me reformat. Ka një sërë reformash për shembull, lidhur me industrinë e ndërtimit. Sikurse e dimë, ka pasur një bllokim të lejeve të ndërtimeve nga ana e qeverisë, për arsye se situata me ndërtimet ka qenë kaotike dhe tani po synohet një riformatim në aspektin e mbrojtjes dhe rregullimit të territorit në mënyrë që të ketë një rregullsi në këtë industri. Kjo ka ndikuar nga ana tjetër në investimet e bëra në sektorin e ndërtimit.

Reformat e tjera strukturore të ndërmarra kanë ndikimin e tyre afatshkurtër negativ. E kemi theksuar dhe më parë që mjaft reforma në hapat e tyre të para kanë pjesën e tyre të dhimbshme dhe ndikimin e tyre jo pozitiv, por negativ. Por, në rast se ato zbatohen si duhet, sigurisht që në afat të gjatë do të kenë ndikim pozitiv. Edhe reforma kundër informalitetit, siç e kemi theksuar, fillimisht deri në momentin që tregu do të formatohet e do të rregullohet, do të ketë një ndikim ndoshta dhe negativ.

Besoj se të gjithë këto elemente që përmendëm do të kenë ndikuar në rënien e Shqipërisë me disa vende në këtë klasifikim që ju thatë.

Synimi është që reformat të përfundojnë me sukses, flas nga krahu i qeverisë. Sepse ne si Bankë Qendrore kemi reformat tona që kanë të bëjnë me sistemin bankar dhe sistemin financiar. Në një afat kohor të shpejtë, besoj vitin tjetër, ne duhet të presim rezultate pozitive, për momentin gjykoj që...

I. BABARAMO: Cili është sektori i ekonomisë, që le të themi mbahet, që ndikon disi në këtë rritje modeste ?

GUVERNATORI: Sektorët që kanë ndikuar më shumë në këtë rritje modeste janë sektori i shërbimeve, sektori i bujqësisë, sektori i turizmit gjatë periudhës së verës, sektorët e fasonit dhe të përpunimit të lëndës së parë. Këta janë sektorët kryesorë.

Këta janë sektorët që pak a shumë kemi ne si ekonomi dhe ku praktikisht duhet të fokusohemi për t’i stimuluar më tepër. Sidomos bujqësia dhe turizmi janë dy nga sektorët prioritarë, ku po ndërmerren edhe reforma. Sektori bujqësor ka pasur një rritje shumë të mirë, megjithatë rritja e këtij sektori në totalin e rritjes së përgjithshme ekonomike është akoma e vogël.

I. BABARAMO: Çfarë rritjeje ka në sektorin bujqësor?

GUVERNATORI: Po ndërmerren reforma. Sektori bujqësor ka pasur një rritje shumë të mirë, megjithatë kjo rritje e sektorit bujqësor në totalin e rritjes së përgjithshme ekonomike është akoma e vogël. Por, në përgjithësi sikurse thashë, i rikthehem dhe njëherë parashikimit të rritjes ekonomike, i cili nga niveli 3% është korrektuar për poshtë referuar faktorëve që përmenda.

I. BABARAMO: E qartë, thatë d.m.th. që do të ketë stimuj për zhvillimin ekonomik dhe stimuli më i madh është kreditimi, ndërkohë që shikojmë një frenim të kreditimit të ekonomisë shqiptare nga bankat e nivelit të dytë. Si e shpjegoni? Çfarë ka ndodhur ?

GUVERNATORI: Kjo situatë ka filluar gradualisht që me fillimin e krizës ekonomike në vitin 2008. Ka ardhur duke u theksuar, por nuk ka pasur frenim të kreditimit. Pra, ka pasur ngadalësim të kreditimit në ekonomi, duke reflektuar situatën e përgjithshme ekonomike. Deri para krizës, i referohemi fundit të vitit 2008 - fillimit të vitit 2009 ka qenë një situatë mbioptimiste. Bankat kanë mbikredituar ekonominë, në mjaft industri dhe segmente të ndryshme, biznese, individë, biznese të vogla, të mesme dhe korporata.

Ardhja e krizës ekonomike nuk është reflektuar menjëherë në situatën e kreditimit të bankave por gradualisht, si situatë e përgjithshme në Eurozonë dhe në rajon, dhe më pas është reflektuar në ekonominë shqiptare dhe në fuqinë e kreditimit të bankave të nivelit të dytë ndaj klientëve dhe ekonomisë. Bankat kanë shtrënguar kriteret e rrezikut, duke u bërë më konservative. Është krejt normale që në një situatë të tillë bankat do të bëheshin më konservative. Nga ana tjetër kërkesa për kredi ka ardhur duke rënë dhe paraqitja e projekteve afatgjata në banka ka ardhur në rënie.

Nga njëra anë, kemi një sistem bankar likuid, i cili disponon fondet e nevojshme për të mbështetur ekonominë. Dhe ky është një element kryesor sepse mund të kishim dhe një sistem bankar si disa shtete të tjera të Evropës Juglindore të cilat e kishin raportin kredi-depozita në nivelin 100 %, pra nuk kishin fonde të mjaftueshme.

Nga ana tjetër, kemi disa kritere të shtrënguara të rrezikut nga ana e bankave të nivelit të dytë dhe një kërkesë të dobët agregate për kredi, sidomos nga klientët e mëdhenj ose korporatat siç i quajmë ne. Këto projekte të mëdha do të kishin realisht impakt të madh në ekonomi.

Mbaj mend vitet 2008-2009kur punoja në bankat e nivelit të dytë. Nga kontaktet e vazhdueshme me biznesin, kishim një kërkesë të konsiderueshme, një numër mjaft të madh projektesh, të cilat na paraqiteshin për t’u financuar e kredituar. Sigurisht që bankat një pjesë të këtyre projekteve e financonin në përputhje me kriteret që kishin. Por sot mungon një kërkesë e kësaj natyre. Mungon për shumë arsye, pasojë e një stanjacioni ekonomik, e bën biznesin që të jetë më i matur. Pasi dhe vetë biznesi nga ana e tij nuk bën dot prognoza dhe parashikime afatgjata për të ditur nëse do të ishte fitimprurës apo jo në afat të gjatë. Por dhe bankat nga ana e tyre kanë kritere më të shtrënguara. Pra në të dy kahet ka probleme të kësaj natyre.

Ne si Bankë e Shqipërisë po mendojmë si t’i japim zgjidhje këtij ngërçi, por ne nuk kemi të bëjmë direkt me prezantimin e projekteve nga ana e bizneseve.

I. BABARAMO: Më thatë që kreditë e këqija janë një moment i vështirë, për të inkurajuar apo për të dekurajuar nga bankat e nivelit të dytë. Sa është niveli i tyre, i cili dikur arrinte një shifër të frikshme 25% të të gjithë kredive?

GUVERNATORI: Niveli i kredive të këqija është prapë i lartë, rreth 20.2-20.3%. Nga 25% ka rënë në afërsisht 20%, po ta rrumbullakosim shifrën.

I. BABARAMO: Çfarë ka ndodhur me atë 5%? Bankat thjesht kanë pastruar bilancet dhe ato quhen të humbura?

GUVERNATORI: Në konceptin kontabël ato quhen të humbura, pra kanë mbi tre vjet që nuk performojnë dhe nuk i janë shlyer bankave. Prandaj, bankat i kanë hequr këto kredi nga bilanci. Por ato nuk janë fshirë përfundimisht, që nënkupton se bankat vazhdojnë t’i ndjekin, dhe në çdo rast që bankat do të kenë rimarrje nga këto kredi, ato do të kalojnë në të ardhurat e bankës.

Për ta përmbledhur, duke qenë se këto kredi nuk performojnë, ato janë hequr nga bilancet e bankave sipas standardeve ndërkombëtare të kontabilitetit. Kjo ka ndikuar në rënien e stokut të kredisë së keqe, ose kredisë NPL siç e quajmë ne. Stoku total i kredisë, duke futur kreditë e mira dhe kreditë e këqija, ka pasur një rritje njëvjeçare në nivelin 4.5% (periudhë më periudhë), ndërkohë që si pasojë e efektit të fshirjes së kredive të këqija nga bilancet e bankave, kjo rritje është vetëm 0.5%. Fshirja e kredive të këqija nga bilanci ka ndikuar në uljen e kredisë së keqe, pra ka përmirësuar treguesit e bankës në aspektin pozitiv për të rritur optimizmin e bankës.

I.BABARAMO: Të sqaroj dhe një shifër të lutem. Në pamje të parë duket sikur 5%, që janë kreditë të këqija, janë fshirë nga bilancet dhe gjithçka vazhdon normalisht. Por a mos ekziston mundësia që të jenë fshirë shumë më tepër kredi të këqija, mbi 5%, dhe të vazhdojë të rritet numri i kredive të këqija , jemi në këtë rast?

GUVERNATORI: Jo, nuk jemi në këtë rast. Shifra përfaqëson shumë elemente. Domethënë kredia e keqe mund të ketë dhe kredi të reja të hyra, mund të ketë dhe kredi të këqija të paperformuara, që rikthehen.

I.BABARAMO: Si është trendi? Vazhdon të ketë kredi të këqija që i shtohen atyre që ikën, bankat i konsiderojnë të humbura?

GUVERNATORI: Ka kredi të cilat mund të kalojnë në kredi të këqija, por ka dhe kredi të tjera që përmirësohen ose ristrukturohen. Këto të gjitha mëshirohen tek përqindja e kredisë së keqe. Kryesorja është që këtu ndikon dhe kredia e re. Në rast se ne nuk kemi kredi të re edhe përqindja e kredisë së paperformuar rritet, sepse ky është një raport, kredia e keqe në raport me totalin e kredive. Në rast se raporti total i kredive mbetet në vend, atëherë rritet kredia e keqe, por dhe sikur të mos rritet, bie niveli i kredisë së mirë. Në rast se kredia e mirë do të rritej, pra në rast se do të kishim kreditim të mëtejshëm të ekonomisë, edhe kredia e keqe do të përmirësohej. Por dhe në rast se nuk do të përmirësohej, po e marrim në mënyrë hipotetike, sikur banka të mos ndërmerrte reformat që po ndërmerr për trajtimin e këtij portofoli, mjafton gjenerimi i kredisë së re për të ulur nivelin e përqindjes, për t’i dhënë frymëmarrje bankës dhe ekonomisë.

Nga ana tjetër, vetë shifra e kredive me probleme, si shifër e lartë, ndikon në nivelin e pesimizmit të bankave për të dhënë kredi të re. Kjo pastaj e ndërthurur dhe me kërkesën e ulët agregate, krijon një situatë ngërçi, qoftë në sistemin financiar, qoftë në ekonomi. Pikërisht kjo situatë ngërçi na bën që të ndërmarrim reforma dhe hapa për të nxitur kreditimin. Gjithashtu ne bashkëpunojmë me qeverinë, në rolin e këshilltarit, për të ndërmarrë reforma të tjera strukturore, për nxitjen e projekteve të mëdha, të cilat siç i thashë më lart do të ndikonin në të gjithë ekonominë, me rritjen e punësimit dhe zhvillime të mëtejshme.

I. BABARAMO: Gjatë muajit të kaluar, intervistova si Ministrin e Ekonomisë, ashtu dhe atë të Financave. Të dy lidhur me aspektin e kredive të këqija më thanë se në bashkëpunim me institucionin tuaj, Bankën e Shqipërisë, kanë hartuar një projektligj që pretendohet t’i japë zgjidhje fenomenit të kredive të këqija. Këmbëngula me të dy por nuk arrita të kuptoj teknikalitetet e këtij ligji, si do të funksionojë? Çfarë parakupton ky ligj? Për një njeri që është sipërmarrës, që i ka rrëshqitur këmba nuk ka arritur të shlyejë dot kredinë, çfarë ndodh?

GUVERNATORI: Ky nuk është një projektligj, është një paketë masash dhe parashikon një sërë ndryshimesh ligjore. Në radhë të parë, është ligji për falimentin i cili është rishikuar. Gjithashtu bëhet fjalë edhe për rishikime ligjesh që kanë të bëjnë me trajtimin e pasurive të patundshme, me trajtimet ligjore të kredimarrësve, me ekzekutimin e kolateralit, që është një nga elementët më të rëndësishëm që ndikon në performancën e kredive me probleme. Ka dhe shumë akte dhe rregullore të tjera, që ne si Bankë e Shqipërisë i kemi trajtuar për të krijuar një terren mbështetës për punën e bankave në raport me trajtimin e kredive me probleme. Ajo që unë do të thosha në thelb është që në një ambient si Shqipëria, bankat janë parë si institucione kapitaliste, në raport me gjykatat.

I. BABARAMO: "Kapitaliste" e keni në sensin pexhorativ?

GUVERNATORI: Bankat janë parë si institucione të cilat kanë para. Ky është realiteti që kemi parë nga eksperienca. Në përgjithësi të gjitha rastet gjyqësore që kanë pasur bankat me klientët, t kanë qenë në disfavor të bankave. Kjo ka krijuar një dizavantazh të bankave në marrëdhëniet gjyqësore me kredimarrësit dhe kjo sigurisht që ka ndikuar në vendimmarrje.

I. BABARAMO: Do të doja të më përgjigjeshit si një ish drejtues i një banke të nivelit të dytë. Me këtë paketë ligjore çfarë parakuptohet? Me sa kuptoj, kjo paketë do jetë në ndihmë të bankave apo jo?

GUVERNATORI: Kjo paketë do të jetë në funksion të trajtimit ligjor, korrekt, të të gjithë elementëve, jo vetëm në ndihmën e bankave, por edhe të klientëve.

I. BABARAMO: Nuk ka asgjë të keqe të ishte në favor të bankave, që bankat të merrnin paratë e tyre dhe t’i hidhnin në treg, po si do të funksionojë?

GUVERNATORI: Patjetër, në rast se banka do të kishte të drejtë. Çdo ndryshim ligjor do të jepte impaktin e tij në trajtimin e rasteve problematike. Po ju jap një shembull. Në rast se një klient nuk kthen kredinë dhe ka lënë si kolateral një peng të caktuar në bankë për të garantuar kthimin e kësaj kredie, atëherë bankës i lind e drejta ta ekzekutojë këtë peng që të rimarrë paratë dhe të mbulojë humbjen aq sa mundet. Në këtë rast funksionimi normal i këtij procesi do të krijonte dhe një qëndrim normal të bankës në procesin e vendimmarrjes për kredi, s’po them optimist apo pesimist, por po them qëndrim korrekt. Në rast se bankat, sidomos bankat e huaja, shohin që nuk ka ekzekutim të kolateraleve nga ana e gjykatave, në rast se shohin që ka vonesa në këtë proces, kjo do të bëjë që ato të jenë shumë më konservatore në gjenerimin e kredisë së re. Ne akuzojmë krahun e sistemit financiar dhe sektorit bankar që është konservator, por harrojmë krahun tjetër: që në rast se këto banka nuk rimarrin asgjë, atëherë sigurisht që do të ishin më konservatore. Ne nuk mund t’u kërkojmë atyre që të tolerojnë, të çlirojnë kriteret e rrezikut, ndërkohë që nga ana tjetër ka një sistem jo të rregulluar ligjor.

I. BABARAMO: Në ekzekutimin e menjëhershëm të kolateralit dhe banka e gjykon që nuk mundet të ...

GUVERNATORI: Në ekzekutimin e duhur të kolateralit që banka e gjykon.

I. BABARAMO: Po tjetër çfarë parashikon plani?

GUVERNATORI: Në rastin e fshirjeve nga bilanci parashikohen lehtësira fiskale për bankat që të mos ndikojnë në pagesën e taksave, mbylljen e bilanceve në fund të vitit.

I. BABARAMO: Më fal të qëndrojmë pak te kjo. Pra për çdo kredi të keqe duhet të paguajnë taksapaguesit?

GUVERNATORI: Jo, nuk ka lidhje fare.

I. BABARAMO: Por gjersa ka lehtësi fiskale d.m.th që nuk do të paguaj taksat banka.

GUVERNATORI: Në rast se banka ka një humbje të saj të caktuar, sigurisht ajo do të paguajë më pak taksa. Taksa mbi fitimin është ajo që përcakton në mënyrë kontabël fitimin, pra nuk ka lidhje me këtë pjesë.

 I. BABARAMO: Po tjetër, çfarë parashikohet në këtë paketë?

GUVERNATORI: Në këtë paketë parashikohen dhe ndryshime të tjera rregullative që lidhen me Bankën e Shqipërisë. Ato kanë të bëjnë me trajtimin e kredimarrësve të këqij, dhe ristrukturimin e borxhit. Sepse nuk janë vetëm rastet e kredive të këqija ose rastet e ekzekutimeve që ne duam të kurojmë. Përfshihen edhe ato raste të cilat mund të kenë ecuri pozitive, pra kanë nevojë për ristrukturim. Mund të bëhet një ristrukturim i borxhit me ca kushte dhe lehtësira të tjera.

Nuk dua të hyj në nivele teknike, por praktikisht bankat po e shohin pjesën e kredive me probleme në dy aspekte: në aspektin e ekzekutimit ose falimentimit të rasteve që janë pa shpresë dhe në aspektin e ristrukturimit të rasteve të cilat kanë mundësi të ecin përpara. Njëkohësisht në këto situata dhe ne do të donim t’i suportonim vetë bankat sikurse dhe biznesin për ta kapërcyer këtë situatë të tyre delikate financiare.

Normalisht, kjo nuk po bëhet vetëm nga Banka e Shqipërisë. Kjo është një reformë ndërinstitucionale, e koordinuar me ekzekutivin dhe më gjerë. Një rol të caktuar brenda ekzekutivit ka dhe Ministria e Drejtësisë, e cila po bashkëpunon për rishikimin e të gjithë paketës ligjore. Edhe Shoqata Shqiptare e Bankave është e përfshirë në identifikimin dhe trajtimin e rasteve specifike. Ndërkohë, Banka e Shqipërisë ka një projekt të caktuar me Bankën Botërore (BB) që po merret me trajtimin e rasteve të kredive me probleme në bashkëpunim me Shoqatën e Bankave, por dhe me gjithë institucionet.

I . BABARAMO: Ku do të konsistojë ndihma? Apo thjesht asistencë teknike nëpërmjet BB?

GUVERNATORI: Ndihma konsiston në asistencë teknike për procesin pasi kanë eksperienca të ngjashme.

I. BABARAMO: Nuk është se do të rimbursojnë dëmet?

GUVERNATORI: Këtu nuk shtrohet çështja për të rimbursuar dëmin as nga BB dhe as nga ndonjë institucion tjetër.

I. BABARAMO: Në shtypin e specializuar ekonomik është shkruar se 35 kompani shqiptare zotërojnë mbi 1 miliard euro kredi të këqija. Mund ta konfirmoni këtë shifër, zoti Guvernator?

GUVERNATORI: Më shumë se sa shifra ekzakte rëndësi ka fakti që një numër kompanish shumë të mëdha kanë pjesën më të madhe në portofolin e kredive me probleme. Sepse ky që po ndodh është një fenomen. Ne kishim konferencën e Bankës së Shqipërisë dhe në një nga panelet, Shefja e ekonomisë të Bankës Qendrore të Maqedonisë në diskutimin e saj prezantoi pak a shumë të njëjtën situatë. Pra dhe aty (në Maqedoni) ishte e njëjta gjë, praktikisht një numër i kufizuar klientësh të mëdhenj (korporata) zotëronin pjesën më të madhe të kredive me probleme.

Këta klientë janë ata që përmenda më sipër, të cilët po gjykohen dhe vlerësohen nëse janë për t’u falimentuar apo nëse duhen ristrukturuar dhe të vazhdojnë biznesin.

I. BABARAMO: Në çfarë terapie do të konsistojë kjo ndërhyrje? Perceptimi publik është që këta - po përdor emrin gazetaresk - "oligarkë" përbëjnë tumorin e ekonomisë shqiptare. Si do të ndërhyhet, në mënyrë kirurgjikale apo me terapi më të lehtë?

GUVERNATORI: Rast pas rasti, mbetet për t’u gjykuar

I. BABARAMO: Mbi çfarë kriteri financiar?

GUVERNATORI: Kriteret financiare janë të qarta. Kriteret financiare janë në rast se biznesi paraqet të ardhme, paraqet projeksione pozitive zhvillimi, atëherë edhe vendimmarrja do të jetë pozitive për ta mbështetur këtë biznes. Në rast se biznesi nuk paraqet projeksione pozitive, nuk arrin të justifikojë të ardhmen e tij, atëherë sigurisht që ky biznes duhet të mbyllet. Kjo e fundit mund të ndodhë dhe nga ana e vetë biznesit. Në rast se biznesi e sheh që nuk ka të ardhme, merr një vendim për mbyllje.

Në praktikë, kjo është pak më e komplikuar sepse këta klientë apo këto korporata, kanë më shumë se një biznes (kanë disa biznese) dhe janë me ekspozime në më shumë se një bankë. Bilanci dhe situata e tyre financiare duhet konsoliduar dhe pas këtij konsolidimi duhet gjykuar dhe vlerësuar. Ju mund të keni njëherësh një biznes ndërtimi, një biznes telekomunikacioni, një biznes financiar kompleks, pra një konglomerat biznesesh, nga të cilat disa mund të jenë pozitive, disa jo. Atëherë ju si korporatë duhet të gjykoni se cilat janë bizneset të cilat nuk kanë frymëmarrje dhe duhen mbyllur dhe cilat janë bizneset që janë më pozitive. E gjitha kjo duhet parë dhe në raport me bankat. Në disa nga këto banka, këto biznese paraqiten më mirë, në disa banka paraqiten më keq. Pra, situata duhet analizuar me shumë kujdes për të kuptuar se cilat janë bizneset që nuk kanë të ardhme - duke marrë një vendim për mbylljen e tyre shoqëruar dhe me veprimet e nevojshme në organet ligjore, dhe cilat janë bizneset që duhen ristrukturuar, për të cilat bankat nga ana e tyre duhet të jenë më proaktive.

Një situatë e rënduar psikologjike në aspektin e nivelit të lartë të kredive me probleme do të ndikonte vendimmarrjen e bankave, pasi shpeshherë ato kanë burokraci të tepruar. Po t’i rikthehemi dhe njëherë, në rast se bankat në vitet 2008-2009 do të kishin qenë proaktive në ristrukturimin e portofoleve të kredive me probleme, pikërisht të këtyre portofolave që ne kemi sot, situata do të ishte më e lehtësuar. Kjo situatë nuk do të ishte kaq e rënduar për vetë bankat dhe për vetë bizneset. Duke u ballafaquar me një situatë të vështirë, burokracia i bëri të humbisnin kohë në vendimmarrje dhe sot janë para kësaj situate. Në një moment të caktuar, dikush duhet të marrë një vendim se kush duhet të ristrukturuar, kush duhet të ecë përpara dhe kush duhet falimentuar.

I. BABARAMO: Për herë të fundit, më lejoni t’ju pyes, jo si Guvernator i Bankës së Shqipërisë, por si një ish-drejtues i një banke të nivelit të dytë. Në përvojën tuaj, këto kredi janë të bazuara mbi kolateral të qenësishëm që e mbulon vlerën e kredisë apo kemi të bëjmë me vlera fiktive, që edhe sikur banka të shkojë ta marrë atë kolateral nuk ka se ç’e do.

GUVERNATORI: Kjo është një nga elementet pozitive të sistemit financiar, që portofoli i kredisë së keqe është i mirëkolateralizuar. Kjo do të thotë që ka kolateral të mjaftueshëm dhe të qenësishëm për të mbuluar këto kredi. Bankat kërkojnë nga Banka e Shqipërisë që kur bëhet provigjionimi i portofoleve ne si Bankë Qendrore të marrim parasysh dhe kolateralin, pasi ne iu kërkojmë atyre që të llogarisin 100% provigjione. Bankat kërkojnë që të parashikojnë më pak provigjione, pasi thonë se kreditë i kanë të koletarializuara dhe nuk është nevoja për 100 % provigjonim. Ky është një diskutim teknik. Pyetja juaj është ka apo s’ka kolateral. Kreditë janë të mbuluara mirë, me përjashtim të ndonjë rasti të veçantë. Pra, në përgjithësi, portofoli i kredive me probleme është i mirëkolateralizuar. Problemi është tregu i pasurive të patundshme që nuk është i gjallë. Problemi është a shitet apo nuk shitet ky kolateral, a ka shitshmëri në kohën e duhur të këtij kolaterali dhe në masën e duhur etj.

I. BABARAMO: Ka pasur ekzekutime kolateralesh?

GUVERNATORI: Ka pasur...

I. BABARAMO: Ka pasur efekt, ka pasur treg?

GUVERNATORI: Ka pasur ekzekutime kolateriali. Por këtu ka vështirësi, të cilat ndërthuren me organet gjyqësore, përmbarimin, etj. Megjithatë një ndërmarrje serioze, një angazhim serioz nga ana e bankës do të bënte që kolaterali të shitej.

I. BABARAMO: Z. Guvernator do të doja të këmbëngulja në një fakt që pavarësisht se Banka e Shqipërisë prej të paktën 6 vitesh e ul në çdo mbledhje normën e saj të interesit dhe ka arritur në nivele minimale historike me qëllimin për të ndihmuar bankat e nivelit të dytë, për të kredituar ekonominë, duke ulur normën e interesit edhe poshtë nivelit të inflacionit, bankat aplikojnë interesat për depozitat që janë, sërish poshtë nivelit të inflacionit, që mund të quhet edhe një lloj vënie dore në xhep të depozituesve, sërish nuk kemi një fluks kreditimi të ekonomisë. Çfarë incentivash të tjera duhen marrë që bankat të dekurajohen nga ky lloj stanjacioni i operimit të tyre?

GUVERNATORI: Së pari duhet thënë që kreditimi ka vazhduar, nuk është se bankat nuk kanë kredituar. Në gjithë këtë histori, nuk po i quaj akuza se është fjalë e rëndë, por ka pasur diskutime të këtij lloji. Ka pasur një kërkesë nga ju si media po dhe nga qytetarët që bankat të kreditojnë më shumë. Në radhë të parë, duhet të them që bankat kanë vazhduar kreditimin. Kreditimi ka qenë në rritje. Ne themi që kreditimi ka qenë në rritje, por kjo rritje ka qenë e moderuar.

I. BABARAMO: Sa ka qenë kjo rritje?

GUVERNATORI: Kjo rritje ka qenë e vogël. Siç e përmenda më lart, këtë vit është në nivelin 4.5%dhe po t’i hiqet efekti i fshirjes së kredive nga bilanci mbetet 0.5% Bankat vazhdojnë të financojnë çdo vit. Mund të jenë 500-600 milionë euro kredi të reja të hedhura në ekonomi nga bankat e nivelit të dytë. Kjo është faktike. Por duke qenë se portofoli amortizohet, duke qenë se stoku i kredisë amortizohet, ne e marrin rritjen neto, pra e marrim rritjen mbi tepricën e kredisë. Natyrisht, jo të gjitha bankat kreditojnë njëlloj, disa janë më aktive, disa më pak aktive. Por, në total ne kemi vazhdim të kreditimit, nuk është se kreditimi është stopuar. Kjo duhet thënë së pari..

Megjithatë ne kërkojmë që të kemi nivele më të larta kreditimi për të arritur nivelet e zhvillimit ekonomik në ato parametra që ne duam. Shqipëria nuk ka rënë në recesion, niveli më i ulët i rritjes ekonomike në Shqipëri ka qenë në vitin 2013, në nivelin 1.3%. Vitin 2014, ne e mbyllëm me nivelin 2-2.1% dhe këtë vit parashikojmë që të mbyllet në nivelin 2.5-2.7%. Misioni i FMN-së është këtu dhe praktikisht gjithçka është nën analizë. E rëndësishme është që trendi vazhdon të jetë pozitiv. Nëse ne do ta mbyllim këtë vit qoftë me nivelin 2.5-2.4%, po tregohem konservator me shifrën 2.4%, , prapë unë do ta vlerësoja si një trend pozitiv. Ky trend nëse do të vazhdonte dhe vitin tjetër, sado më lart se niveli 3%, - projeksionet tona janë për 3.3% - do të thotë që ne jemi në rrugën e drejtë, ne e kemi marrë kthesën. Kjo do të thotë që reformat e ndërmarra si nga ana e qeverisë, si nga ana e Bankës së Shqipërisë po japin efektin e tyre.

Tani pyetja juaj ishte në lidhje me normën e interesit, politikën monetare të Bankës së Shqipërisë dhe efektet që ajo ka dhënë në rritjen e kreditimit dhe në ekonomi. Është e vërtetë që ne kemi ulur rreth 13 herë normën e interesit gjatë dy viteve të fundit, përfshirë dhe periudhën para se unë të isha Guvernator. Gjatë periudhës time si Guvernator nuk kemi bërë asnjë ulje të normës së interesit. E kam theksuar dhe herë të tjera: transmetimi i politikës monetare në ekonomi ka qenë i duhuri. Pra, kjo politikë monetare ka dhënë efektin e saj...

I. BABARAMO: Më lejoni të bëj dhe një ndërhyrje tjetër. Me sa më kujtohen, shifrat e një raporti të Bankës së Shqipërisë përmbysnin pretendimin e politikanëve të të dyja krahëve që kriza e ekonomisë greke ishte një fatalitet për ekonominë shqiptare. Mendoj se është e kundërta, sepse për shkak të krizës të sistemit bankar grek, të gjithë emigrantët shqiptarë nuk sjellim më remitanca, pra nuk sjellim më vezën po kanë sjellë të gjithë pulën, kanë marrë të gjitha depozitat që kishin dhe i kanë sjellë në bankat shqiptare. Nuk e di nëse mund të na konfirmoni këtë shifër apo jo, po nga viti 2008 e deri sot, portofoli i depozitave në bankat shqiptare të nivelit të dytë është dyfishuar. Pra për 5-6 vjet bankat shqiptare kanë dyfishin e lekëve që kishin në dispozicion para 5 vjetëve. Çfarë ndodh me këto, çfarë financojnë, kë ekonomi financojnë?

GUVERNATORI: Kjo nuk ka të bëjë vetëm me krizën greke. Kjo ka të bëjë dhe me situatën e përgjithshme ekonomike. , Në një situatë ku nuk kemi nivelin e duhur të rritjes ekonomike dhe premisa për të ardhmen - sikurse ka qenë përpara vitit 2008 - njerëzit nuk kanë iniciativa investimesh apo konsumi. Prandaj bie niveli i konsumit pasi psikologjikisht tek individi e tek konsumatori ndjehet më shumë nevoja e sigurisë sesa nevoja e ndërmarrjes së investimeve, dhe natyrisht kjo ndikon në rritjen e depozitave.

Lidhur me krizën greke, ne kemi pasur të ardhura nga emigrantët. E kemi theksuar edhe në diskutimet e mëparshme që kriza greke mund të shoqërohej jo vetëm me rrezik për bankat greke të cilat operojnë në Shqipëri - një rrezik që perceptohej gjatë periudhës së korrikut dhe u kapërcye me sukses - por edhe me ardhje depozitash. Dhe, në fakt, kjo u shoqërua edhe me ardhje depozitash. Nga frika e sigurisë së bankave në Greqi janë parë më të sigurta bankat jogreke, të cilat operonin në Shqipëri. Praktikisht një pjesë e mirë e emigrantëve tanë janë kthyer nga Greqia gjatë kësaj periudhe, por edhe gjatë viteve të mëparshme. Sigurisht që me kthimin, ata kanë sjellë jo vetëm njohuritë e tyre, por edhe kursimet e tyre, prandaj kjo është shoqëruar edhe me rritje depozitash. Por rritja e depozitave në Shqipëri ka ardhur kryesisht nga mosndërmarrja e iniciativave investuese dhe nga rënia e nivelit të konsumit si pasojë e efektit psikologjik, i cili bën që njerëzit të priren drejt kursimit nga frika e probabilitetit të papunësisë dhe nga qëndrimi në pritje për të parë se si do të ecin gjërat. Këto janë fenomene të cilat parashikohen në situata të caktuara.

Për ta lidhur me pyetjen që ju bëtë, normat e interesit janë ulur dhe kjo do të thotë që politika monetare i ka dhënë efektet e saj të transmetimit në ekonomi, pasi kredia në lekë është rritur konsiderueshëm në raport me kredinë në valutë të huaj. Kredia në lekë ndikohet nga ulja e normës bazë të interesit të Bankës së Shqipërisë, pasi ne kemi në dorë të ulim vetëm normën e interesit të monedhës lekë. Ndërkohë që ka pasur rënie edhe të normës së interesit në euro, (si një ndër monedhat kryesore në të cilat operohet në Republikën e Shqipërisë) pasi Banka Qendrore Evropiane ka ulur normën e interesit. Pra, në përgjithësi normat e interesit janë ulur, transmetimi i politikës monetare të Bankës së Shqipërisë i ka dhënë efektet e saj, kredia në lekë është rritur në totalin e të gjithë kredisë. I rikthehem, e përsëris, ajo që mungon janë projektet, janë ndërmarrjet e iniciativave afatgjata nga ana e bizneseve.

I. BABARAMO: Pra ju thoni që bankat janë të gatshme të japin kredi, por nuk ka projekte?

GUVERNATORI: Nuk ka projekte të kreditueshme, që plotësojnë kriteret për t’u kredituar.

I. BABARAMO: Ka diçka tjetër që thonë. Rreth 60-70% e depozitave të shqiptarëve janë në filialet e bankave evropiane në Shqipëri dhe duke zbatuar një normë të bankës qendrore evropiane që një pjesë të depozitave që këto banka kanë duhet t’i përdorin si provigjione, pra të mos ta kreditojnë po ta mbajnë thjesht si garanci. Dhe ato kanë zgjedhur që depozitat e shqiptarëve t’i mbajnë si garanci, duke qenë një treg jo fort i konsoliduar, nuk kemi pse rrezikojmë. Është ky një realitet?

GUVERNATORI: Jo nuk është fare ashtu.

I. BABARAMO: Si mund të dekurajohet ky realitet?

GUVERNATORI: Nuk është kështu dhe do ta saktësoj. Nuk ka asnjë kufizim ose asnjë kërkesë apo përcaktim që depozitat e bankave të huaja që operojnë në Shqipëri të përdoren si provigjione.

I. BABARAMO: Jo në selitë qendrore flasim...

GUVERNATORI: Për ato po flasim. Që ta saktësoj pa hyrë shumë në aspekte teknike. Lëvizja e fondeve është e lirë, nëse ka tepricë likuiditeti në monedhë vendase, ajo mbahet në Bankën e Shqipërisë, në Bankën Qendrore të vendit e cila është autoriteti rregullator. Kurse tepricat në monedhë të huaj mbahen në bankat korrespondente të huaja dhe kjo funksionon kështu në çdo vend. Bankat do të kishin humbje në rast se nuk do t’i vendosnin këto fonde të lira në depozitë.

Pra dhe një herë, teprica e likuiditetit në lekë jepet kredi, pjesa tjetër vendoset në depozita në Bankën e Shqipërisë, dhe për valutën e huaj kjo tepricë vendoset tek bankat jorezidente. Ne kemi marrë masa për ekspozimet, domethënë Banka e Shqipërisë me rregulloret e saj, merr masa për diversifikimin e riskut, që të mos ketë një përqendrim të këtyre depozitave në banka të caktuara. Ka disa kushte që 10-20% e kësaj teprice në raport me kapitalin rregullator të bankës nuk duhet të jetë e përqendruar, por duhet të jetë e shpërndarë, në mënyrë që të shpërndahet rreziku. Kriteret përcaktojnë që këto fonde të vendosen në bankat më të mira, në bankat e zonës A, pra të mos vendosen në banka të vendeve offshore. Për zbatimin e këtyre kritereve, ne ushtrojmë mbikëqyrje dhe kontrolle, shikojmë nëse këto depozita janë vendosur në bankat më të sigurta, nuk janë të përqendruara, etj. për të pasur një shpërndarje dhe diversifikim sa më të mirë të rrezikut. Por këto fonde nuk janë provigjione, nuk janë sikurse thatë ju të bllokuara nga banka mëmë, ato janë thjesht fonde në dispozicion. Ne duam që këto fonde të injektohen në ekonomi. Prandaj dhe për t’i nxitur bankat në këtë drejtim, ne kemi përgatitur një paketë masash kundërciklike, paketë masash makropurdenciale.

I. BABARAMO: Ku konsistojnë këto masa?

GUVERNATORI: Këto masa lidhen me raportin mjaftueshmërisë së kapitalit. Për ato banka që kanë një rritje nga 4 deri në 10% të kredisë në vit, ne kemi kërkesa më të lehtësuara për normën e mjaftueshmërisë së kapitalit, pra ne i kërkojmë të injektojnë më pak kapital që të nxiten të japin më shumë kredi. Për ato banka që kanë vendosur fondet e tyre më shumë në formën e depozitave që përmenda më sipër, ne i kërkojmë një rritje të kapitalit, një shtesë kapitali. Dhe ne nuk mund t’i detyrojmë, pasi bankat kanë pavarësinë e tyre operacionale. Brenda kontureve të kuadrit rregullativ, ato kryejnë aktivitetin e tyre tregtar. Në të kundërt, ne do të merrnim drejtimin dhe menaxhimin direkt të këtyre bankave. Por, ato nuk janë në administrim, janë në gjendje të shëndetshme financiare dhe operojnë në një treg i cili ka dhe hapësirat e tij. Me masat tona makroprudenciale ne po përpiqemi të orientojmë aktivitetin e këtyre bankave kundrejt stimulimit dhe kreditimit të ekonomisë. Ky është roli dhe funksioni jonë si Bankë Qendrore. Këto masa kanë dhënë efektin e tyre në kreditim. Për këtë arsye ne kemi bërë dhe një shtyrje të afatit, pasi ato kanë qenë të përkohshme, por ne i kemi shtyrë edhe për vitin që vjen.

Sikurse ju pyetët, përveç instrumentit bazë të normës së interesit, ne po shikojmë dhe çfarë masash të tjera mund të marrim në funksion të rritjes së kreditimit., Tani jemi duke analizuar, duke studiuar praktikat më të mira të vendeve evropiane dhe të vendeve të Evropës Juglindore.

I. BABARAMO: Shpresojmë të mos shkojmë te interesi negativ i depozitave?

GUVERNATORI: Jo nuk besoj. Tani është herët për të folur, por besoj se nuk do të shkojmë. Masat që kemi marrë kanë qenë ulja e normës bazë të interesit, injektimi i likuiditetit në ekonomi dhe ndjekja e një politike monetare me një mesazh afatgjatë për normën e interesit. Ne kemi orientuar tregun që do të kemi një politikë monetare lehtësuese dhe për periudhën në vazhdim. Kjo i ka dhënë mesazh tregut.

I. BABARAMO: Guvernator, sistemi në tërësi, po bankat greke në veçanti për shkak të specifikës që janë filiale të një vendi në një krizë të thellë, a janë të sigurta? Ose për të qenë të drejtpërdrejtë, a ka ndonjë bankë që është në prag të kolapsit? Apo është një pyetje naive kjo për...

GUVERNATORI: Pyetja është e drejtpërdrejtë dhe që duhet bërë ...

I. BABARAMO: Asnjë bankier nuk thotë, domethënë, që banka është në prag të kolapsit...

GUVERNATORI: Në qoftë se do të kishte një bankë në prag të kolapsit, atëherë ne si bankë qendrore do të duhej të ushtronim të gjitha të drejtat tona ligjore dhe rregullative për të menaxhuar situatën e kolapsit të saj. Si Bankë Qendrore, ne jemi rregullatori i sistemit bankar, dhe pjesa e falimentimit është pjesa që menaxhohet nga rregullatorët.

Nuk është se kemi ndonjë bankë në prag të kolapsit. Situata më delikate ka qenë situata e verës, jo vetëm për Shqipërinë, por për të gjitha vendet ku filialet e bankave greke operonin. Gjatë asaj periudhe, jemi koordinuar në mënyrë të vazhdueshme me guvernatorët e vendeve të rajonit, si të Serbisë, Maqedonisë dhe të gjitha shteteve ku bankat greke kishin filiale. Vetë Greqia kaloi një periudhë shumë të vështirë dhe ne ishim shumë të shqetësuar për periudhën e vështirë të politikave ekonomike gjatë verës, pasi kjo jo vetëm ndikonte në situatën e përgjithshme ekonomike, si në import-eksportet apo rënien e remitancave, por ndikon dhe në sistemin financiar dhe sistemin bankar në Shqipëri.

Praktikisht kemi tre banka të cilat unë e kam theksuar ishin me një gjendje likuiditeti shumë të mirë dhe me një kapital të mirë.

I. BABARAMO: Ka ndikuar paniku, dhe në botë efekte paniku mund të ketë, ndikoi paniku në këto banka?

GUVERNATORI: Paniku ndikoi. Pikërisht, paniku bëri që në këto banka të kishte një tërheqje më të madhe likuiditeti gjatë atyre ditëve. Ato i rezistuan këtij paniku me fondet e tyre, madje mund t’i rezistonin tërheqjeve të likuiditetit dhe për disa muaj në vazhdim. Pavarësisht se pati tërheqje, situata u normalizua., Ky likuiditet u rikthye përsëri në ato banka, pra është po e njëjta situatë që ka qenë.

Duhet thënë që bankat shqiptare me kapital grek janë banka që kanë vite që operojnë në Shqipëri dhe janë banka të cilat jo vetëm kanë kontribuar në ekonominë shqiptare, por paraqesin situatë të shëndoshë financiare. Në fakt, jo vetëm këto banka, por në përgjithësi të gjitha bankat që operojnë në vend paraqesin një situatë të shëndoshë financiare. Ne themi që ato kanë likuiditet të tepërt dhe kanë mjaftueshmëri kapitali. Këto janë dy elementet bazë që tregojnë se sistemi bankar është i shëndetshëm.

Nga njëra anë, sistemi bankar është i shëndetshëm- si rregullator dhe si ruajtës të stabilitetit financiar, ne jemi të kënaqur që kemi një sistem bankar të shëndetshëm- por nga ana tjetër, nga krahu i transmetimit të politikës monetare, ne duam një sistem bankar i cili ndikon dhe stimulon ekonominë. Kjo është pozitive dhe për vetë bankat, sepse sa më shumë kredi të japin aq më shumë fitim do të kishin. Fitimet e tyre do të rriteshin, ekonomia do të lëvizte, depozitat do të investoheshin, iniciativat e konsumatorëve do të ishin më shumë drejt konsumit, punësimi do të rritej, pra gjithçka do të funksiononte në një situatë gjallërimi ekonomik. Situata që është në Shqipëri është reflektim edhe i situatës së rajonit dhe Eurozonës. Po të shikojmë Bankën Qendrore Evropiane,, ajo ka kaluar në normat e interesit negativ si dhe ka bërë injektime të fuqishme të likuiditetit në ekonomi nëpërmjet programit të tyre Quantitative easing. Ky program ishte një teori e Stanley Fisher, Zëvendëskryetarit të Bordit të Guvernatorëve të Rezervës Federale. Ky program ka dhënë efekte pozitive, është provuar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës gjatë krizës, të cilat tashmë e kanë kapërcyer krizën. Tani po aplikohet në Evropë. Sipas deklaratave të Bankës Qendrore Evropiane, kemi mesazhe pozitive të kthimit të kahut të rritjes ekonomike pavarësisht se është nën potencial. Ne themi që ekonomia jonë është nën potencial dhe po punojmë për të mbyllur hendekun negativ të prodhimit, e njëjta deklaratë identike dhe e njëjta situatë është dhe në Eurozonë. Në këto kushte, duke qenë që masat e marra nga Banka Qendrore Evropiane, janë duke e dhënë ndikimin në mënyrë graduale, kjo situatë e përgjithshme pritet të reflektohet dhe në ekonominë shqiptare, në sistemin financiar dhe në sistemin bankar shqiptar.

Po t’i rikthehemi diskutimit të bankave, vetë bankat kanë kritere që janë në konsolidim, në vendet e tyre të origjinës. Në Shqipëri operojnë banka që e kanë vendin e origjinës nga Italia, Franca apo Greqia, që janë vende anëtare të Eurozonës, të cilat rregullohen nga Banka Qendrore Evropiane. Dhe sigurisht që këto banka i nënshtrohen masave dhe rregulloreve të marra nga Banka Qendrore Evropiane. Disa nga bankat kanë reflektuar aktivitetin ekonomik të periudhës para krizës dhe kanë ekspozime të mëdha ndaj riskut. Kjo situatë i bën ato të jenë më të rregulluara dhe më pak agresive se ç’kanë qenë përpara, pra të mos jenë të orientuara drejt investimeve të mëdha por drejt proceseve të rirregullimit. Pra, ato janë në situatë të tërhequr, për ta thënë me fjalë të thjeshta për publikun.

Po kështu dhe bankat greke. Jo më larg se dje dëgjuam që raportet dhe analizat e fundit kërkojnë që të ketë një rikapitalizim të këtyre bankave me një injektim kapitali prej 14 miliardë eurosh për të 4 grupet e mëdha që operojnë në ekonomi. Kjo u quajt si sukses sepse pritshmëritë ishin vlera më të larta rikapitalizimi. Pra ato duhet të rikapitalizohen, kanë identifikuar ekzaktësisht se sa është nevoja e tyre për kapital dhe kanë mundësi potenciale për ta bërë këtë gjë. Kjo do të thotë se situata po vjen drejt qartësimit duke krijuar një situatë më lehtësuese dhe më fleksibël për vendet ku operojnë filialet e këtyre bankave.

Sistemi bankar në Shqipëri, e kam theksuar dhe e theksoj se është i kapitalizuar, është i shëndetshëm dhe nuk ka rrezik për kolaps të ndonjë banke. Sot ne diskutojmë të ulim nivelin e kredive me probleme për të rritur optimizmin e bankave për kreditim, t’i bëjmë ato që të jenë më stimuluese, t’i bëjmë ato që të japin kredi, t’i nxisim që depozitat e tyre të tepërta të investohen dhe të jepen kredi për ekonominë. Por, nga ana tjetër, ne përpiqemi të krijojmë një ambient dhe një klimë ekonomike pozitive, me kërkesa dhe projekte të shëndetshme, të mbështetura me financim nga bankat e nivelit të dytë.

I. BABARAMO: Pyetja e fundit që doja t’ju bëja ka të bëjë me ish-hotel Dajtin, i cili është blerë prej 4-5 vitesh nga Banka e Shqipërisë dhe ka ngelur ashtu gërmadhë. Çfarë do të ndodhë me të? Qarkullon një spekulim sikur qeveria do ta riblejë nga Banka e Shqipërisë për ta kthyer në origjinë, të jetë sërish një hotel.

GUVERNATORI: Ne zhvilluam edhe ceremoninë e inaugurimit dhe ju mbase e dëgjuat edhe fjalën e Kryeministrit. Por pavarësisht nga kjo, me ardhjen time në institucionin e Bankës së Shqipërisë si Guvernator gjeta stafin e Bankës të ndarë në dy godina, ndërkohë që ishte blerë hotel Dajti në vlerën prej 30 milionë eurosh. Aktualisht, gjysma e punonjësve të Bankës së Shqipërisë është akomoduar në selinë qendrore, në godinën origjinale të Bankës Qendrore dhe gjysma e punonjësve vazhdon të jetë me qira deri në momentin që do të përfundojë rikonstruksioni i ish-hotel Dajtit. Projektet kishin filluar dhe ishin në rrugë e sipër. Kjo ishte gjendja në të cilën unë i gjeta këto projekte. Pra ish-hotel Dajti ishte blerë, ishte regjistruar në pronësi të Bankës dhe ...

I. BABARAMO: Dhe nuk ka më kthim pas ..

GUVERNATORI: Nuk mund të ketë kthim pas sepse ishte në një situatë të tillë ligjore dhe financiare në të cilën do ishte i pamundur kthimi pas. Ndoshta ka qenë edhe një mbipopullim mediatik do t’i quaja komentet lidhur me hotel Dajtin. Normalisht unë nuk kam pasur asnjë diskutim, asnjë problem, përveç pyetjeve që kam pasur në Komisionin parlamentar të Ekonomisë dhe Financave se çfarë do të bëhet me hotel Dajtin. Ndërkohë ka vazhduar procedura normale për sqarimin, duke paraqitur dokumentacionin e caktuar pranë Këshillit Kombëtar të Territorit. Ai ka marrë vendimin që hotel Dajti do të kthehet në bankë. Për informacionin tuaj, ka pasur disa diskutime për pjesën e pasme të hotel Dajtit, për pjesën e parkingut nëntokësor apo mbitokësor sepse ka shumë ura dhe duke qenë se ka kaluar shtrati i Lanës kërkon shumë investime., Përfundimisht ish-hotel Dajti do të jetë godinë e Bankës Qendrore. Me këtë rast do të thosha që me aq sa unë kam parë, në të gjitha shtetet e Evropës Juglindore, bankat qendrore janë banka me godina klasike, godina nga më të qëndrueshmet që simbolizojnë stabilitetin e thesarit të shtetit. Bankat qendrore janë të vendosura në vendet më të mira, më të bukura dhe më solide të qytetit. Nga ana tjetër, vetë bankat qendrore janë ato që institucione të cilat mund të ruajnë trashëgiminë kulturore, por njëkohësisht të bëjnë dhe investimet më të mira për ruajtjen e godinave në praktikë. Pastaj historia nëse do të ishte hotel apo bankë kjo është një histori e kaluar, nuk më takon mua të shprehem. Unë e kam gjetur në këtë situatë dhe jam i detyruar të zbatoj ligjin dhe të ndjek këtë situatë.

I. BABARAMO: Z. Sejko ju falënderoj për intervistën.

GUVERNATORI: Ju faleminderit për vizitën.