NJOFTIM PËR SHTYP
Deklaratë e Këshillit Mbikëqyrës mbi vendimin e politikës monetare, 28 janar 2015

Sot, në datën 28 janar 2015, Këshilli Mbikëqyrës i Bankës së Shqipërisë mori në shqyrtim dhe miratoi Raportin Tremujor të Politikës Monetare. Pasi u njoh me zhvillimet më të fundit ekonomike e monetare në vend, si dhe në vijim të diskutimeve mbi ecurinë e pritur të tyre, Këshilli Mbikëqyrës vendosi të ulë me 0.25 pikë përqindje normën bazë të interesit, duke e zbritur atë në nivelin 2.0%. Këshilli Mbikëqyrës vlerëson se ulja e normës bazë të interesit krijon kushtet e duhura për mbështetjen e rritjes ekonomike dhe për kthimin e inflacionit në objektiv në një periudhë afatmesme.

***

Ekonomia shqiptare shënoi përmirësim në gjysmën e dytë të vitit 2014, por presionet e përgjithshme inflacioniste mbetën të dobëta dhe inflacioni vazhdoi të qëndrojë poshtë objektivit të Bankës së Shqipërisë. Ndonëse në rritje, kërkesa agregate është ende e pamjaftueshme për të siguruar shfrytëzim të plotë të kapaciteteve prodhuese të ekonomisë dhe për të gjeneruar rritje të qëndrueshme të punësimit, të pagave, të marzheve të fitimit dhe të çmimeve finale në ekonomi. Edhe faktorët e ofertës - si çmimet e lëndëve të para e të mallrave të importit dhe ecuria e pritjeve inflacioniste - vazhdojnë të prodhojnë presione të ulëta për rritjen e çmimeve të konsumit. Në veçanti, rënia e inflacionit të importuar në tremujorin e katërt ka sjellë një ecuri të kundërt të trajektoreve të rritjes ekonomike dhe të inflacionit në këtë periudhë.

Ambienti i përgjithshëm ekonomik, i karakterizuar nga presione të dobëta inflacioniste, nga rritje ekonomike nën potencial dhe nga prime të larta rreziku në tregjet financiare, ka diktuar ndjekjen e një politike monetare lehtësuese gjatë tremujorëve të fundit. Natyra lehtësuese e politikës monetare u forcua më tej gjatë kësaj periudhe, nëpërmjet reduktimit të normës bazë të interesit, sinjalizimit të ruajtjes së natyrës stimuluese të politikës monetare edhe në të ardhmen, si dhe vazhdimit të injektimit të likuiditetit në sistemin bankar. Në përgjigje të kësaj politike stimuluese, tregjet financiare janë karakterizuar nga tendenca rënëse të normave të interesit. Kostot e financimit të sistemit bankar dhe normat e interesit të kredisë në lekë kanë zbritur në minimumet e tyre historike gjatë këtij tremujori. Duke reflektuar transmetimin e politikës monetare, kredia në lekë ka shënuar përmirësim gjatë dy tremujorëve të fundit. Megjithatë, transmetimi i plotë i politikës monetare në ekonomi vazhdon të vuajë nga hezitimi i bizneseve për t'u angazhuar në investime afatgjata dhe nga oreksi i ulët i sistemit bankar për të marrë përsipër rrezik.

Rritja ekonomike e tremujorit të tretë dhe vlerësimet e saj për tremujorin e katërt, kanë qenë në kahun e sipërm të pritjeve tona. Në të kundërt, ecuria e inflacionit në tremujorin e katërt ka qenë në kahun e poshtëm të parashikimeve tona. Ndonëse parashikimet tona afatmesme nuk kanë pësuar ndryshime të ndjeshme, në afat të shkurtër, ecuria e pritur e rritjes ekonomike është zhvendosur për lart, ndërsa ajo e inflacionit është zhvendosur për poshtë. Këshilli Mbikëqyrës vlerëson se zhvillimet aktuale e të pritura të ekonomisë, ritheksojnë nevojën për ndjekjen e një politike monetare stimuluese. Parashikimet afatmesme dhe kthimi i inflacionit në objektiv mbeten të kushtëzuar nga rekuperimi i konsumit dhe investimeve privatë. Në këto rrethana, Këshilli Mbikëqyrës e gjykoi të nevojshme reduktimin e mëtejshëm të normës bazë të interesit, duke e zbritur atë në nivelin 2.0%. Kjo lëvizje krijon kushte monetare të përshtatshme për kthimin e inflacionit në objektiv dhe të ekonomisë në ekuilibër në një horizont afatmesëm.

Në vazhdim do të paraqesim një tablo më analitike të zhvillimeve aktuale e të pritura ekonomike, si dhe një diskutim më të plotë të politikës monetare.

Inflacioni në muajin dhjetor shënoi vlerën 0.7%. Rënia e theksuar e inflacionit gjatë këtij muaji u diktua nga rritja e ulët e çmimeve të prodhimeve ushqimore dhe nga rënia e vazhduar e çmimit të naftës, e cila ka ulur më tej kostot e prodhimit e të transportit të mallrave dhe të shërbimeve. Në aspektin makroekonomik, nivelet e ulëta të inflacionit vazhdojnë të përcaktohen nga ecuria e dobët e kërkesës agregate, por ngadalësimi i fortë i inflacionit gjatë tremujorit të fundit duket se i detyrohet më së shumti rënies së inflacionit të importuar. Ambienti i jashtëm ekonomik ka ushtruar presione dizinflacioniste mbi ekonominë shqiptare dhe kjo tendencë pritet të jetë e pranishme edhe gjatë vitit 2015.

Parashikimet tona sugjerojnë se inflacioni do të vijë në rritje graduale, duke konverguar në objektivin tonë prej 3% në periudhën afatmesme. Ky parashikim faktorizon dhe mbetet i kushtëzuar nga parashikimet tona për një kthim të shpejtë të ekonomisë në ekuilibër. Rritja ekonomike parashikohet të forcohet dhe të shoqërohet me përmirësime në tregun e punës dhe të pagave. Nga ana tjetër, inflacioni i importuar parashikohet të mbetet i zbehtë përgjatë horizontit afatmesëm, ndërsa pritjet inflacioniste pritet të lëvizin gradualisht drejt objektivit të Bankës së Shqipërisë.

Ecuria e ekonomisë në gjashtëmujorin e dytë të vitit është në linjë me skenarin e mësipërm. Vlera reale e shtuar nga sektorët e ekonomisë shënoi një rritje vjetore me 3.3% gjatë tremujorit të tretë të vitit 2014, duke regjistruar përmirësim në krahasim me rritjen e regjistruar në tremujorin e parë dhe të dytë. Struktura sektoriale e rritjes së prodhimit ishte e balancuar, sikurse tregohet nga kontributi pozitiv në rritje, si i sektorit të shërbimeve ashtu edhe i sektorit të prodhimit. Të dhënat e tërthorta të disponuara sugjerojnë se rritja ekonomike ka vazhduar edhe gjatë tremujorit të katërt. Bazuar në këto vlerësime, Banka e Shqipërisë pret një rritje ekonomike në përmirësim progresiv gjatë viteve 2014 ? 2016.

Nga ana e shpenzimeve, rritja ekonomike është mbështetur kryesisht nga kërkesa konsumatore dhe më pak nga aktiviteti investues i sektorit privat dhe atij publik. Përmirësimi i besimit në ekonomi, normat e ulëta të interesit dhe zgjerimi i kredisë, rritja e punësimit, si dhe shlyerja e detyrimeve të prapambetura nga sektori publik, vlerësohen të kenë mbështetur shpenzimet e sektorit privat gjatë tremujorëve të fundit. Parashikimet tona sugjerojnë se kjo ecuri do të vazhdojë edhe në të ardhmen.

Kërkesa e huaj ka rezultuar e dobët dhe shkëmbimet e mallrave e shërbimeve me partnerët tanë tregtarë kanë dhënë një kontribut neto negativ prej 3.8 pikësh përqindjeje në rritjen ekonomike të tremujorit të tretë. Deficiti i eksporteve reale neto u zgjerua me 18% në tremujorin e tretë të vitit. Kjo ecuri reflekton rritjen e ngadaltë të eksporteve shqiptare, përballë një ritmi më të shpejtë të rritjes së importeve. Në aspektin makroekonomik, rritja e ngadaltë e eksporteve pasqyron kërkesën e dobët të partnerëve tanë tregtarë, por edhe goditje të ofertës në disa sektorë të caktuar të prodhimit. Nga ana tjetër, rritja e importeve reflekton më së shumti tendencat e përmirësimit të konsumit e të investimeve në vend. Për tremujorin e fundit të vitit, parashikimet tona janë për një kontribut minimal negativ të eksporteve reale neto në ecurinë e kërkesës agregate.

Politika fiskale ka patur një natyrë konsoliduese gjatë vitit 2014. Kjo politikë është shprehur në tkurrjen e deficitit buxhetor, e cila ka reflektuar kryesisht rritjen e shpejtë të të ardhurave. Deficiti buxhetor për 11 muajt e parë të vitit 2014 rezultoi 41.3 miliardë lekë, ose 35.1% më i ulët se niveli i programuar për këtë periudhë dhe 31.9% më i ulët se një vit më parë. Deri në muajin nëntor, të ardhurat publike u rritën me 12.6% në terma vjetorë, ndërsa shpenzimet totale u rritën me rreth 5% në terma vjetorë. Megjithë natyrën konsoliduese, korrektimi fiskal nuk ka qenë i njëtrajtshëm gjatë vitit. Ky korrektim ka qenë i përqendruar në gjysmën e parë të vitit - ai ka qenë mjaft i ulët në tremujorin e tretë ndërsa tremujori i katërt vlerësohet të ketë prodhuar një stimul fiskal pozitiv. Si dhe më parë, Banka e Shqipërisë vazhdon të mbështesë politikën e konsolidimit fiskal. Rritja e qëndrueshmërisë së financave publike ul primet e rrezikut në ekonomi. Ajo krijon premisa për ndjekjen e një politike monetare më stimuluese dhe rrit efektivitetin e transmetimit të saj në ekonomi.

Duke reflektuar mbi projeksionet për presione të ulëta inflacioniste dhe mbi praninë e kapaciteteve të pashfrytëzuara në ekonomi, Banka e Shqipërisë uli me 0.25 pikë përqindje normën bazë të interesit në muajin nëntor. Kjo ishte lëvizja e tretë në drejtim të lehtësimit të kushteve monetare gjatë vitit 2014. Stimuli monetar ka mundësuar reduktimin normave të interesit dhe përmirësimin e kushteve të financimit në ekonomi. Ndërkohë, kostoja e huamarrjes së qeverisë ka pësuar një rritje të lehtë, si pasojë e zhbalancimit të kërkesës dhe të ofertës në këtë treg. Normat e interesit për kredinë për sektorin privat kanë patur prirje rënëse gjatë gjithë vitit, çka është reflektuar edhe në përmirësimin e ritmeve të rritjes së kredisë gjatë gjysmës së dytë të vitit. Rritja vjetore e saj rezultoi 3.8% në fund të muajit nëntor, nga 1.6% që shënonte në fund të tremujorit të tretë të vitit. Në reflektim të politikës monetare stimuluese të Bankës së Shqipërisë, kredia në lekë e sistemit shënoi një rritje vjetore prej 9.3% në muajin nëntor, duke treguar një ecuri mjaft më të mirë se kreditimi në valutë. Megjithë tendencat përmirësuese, ecuria e kredisë vazhdon të mbetet e zbehtë, si pasojë e problemeve të kërkesës e të ofertës. Nga ana e kërkesës, rritja ekonomike nën potencial dhe pasiguria e sektorit real i detyron bizneset të shtyjnë në kohë planet e tyre të investimit dhe të kërkesave për financim. Nga ana e ofertës, ecuria e kredisë vazhdon të ndikohet negativisht nga niveli i lartë i kredive me probleme, të cilat rëndojnë bilancet e sistemit bankar; nga primet e larta të rrezikut në sektorë specifikë të ekonomisë, të cilat i bëjnë këto sektorë pak atraktivë për kreditim; dhe nga politikat konservatore të bankave mëma, të cilat imponojnë politika shtrënguese kreditimi në Shqipëri. Analizat dhe parashikimet e Bankës së Shqipërisë sugjerojnë se aktiviteti kreditues do të shënojë një përmirësim të ngadaltë gjatë vitit 2015.

Projeksionet tona makroekonomike flasin për mbyllje të hendekut negativ të prodhimit dhe për një kthim gradual të inflacionit në objektiv, në një periudhë afatmesme. Në skenarin bazë, norma vjetore e inflacionit pritet të luhatet në intervalin 1.2%-3.8% pas katër tremujorëve, me një probabilitet ndodhjeje prej 90%, dhe të kthehet në objektivin tonë prej 3% në afat të mesëm. Kthimi gradual i inflacionit në objektiv do të udhëhiqet nga rritja ekonomike dhe kthimi i ekonomisë në ekuilibër.

Skenari i mësipërm rrethohet nga rreziqe prej të cilave dëshirojmë të evidentojmë dy. Së pari, ambienti i jashtëm ekonomik e financiar në rang evropian mbetet sfidues. E lidhur me të, gatishmëria e bankave për të marrë përsipër rrezik dhe për të kredituar sektorin publik e privat në vendet e Evropës Lindore, përfshi dhe Shqipërinë, shfaqet ende e ulët. Përkeqësimi i mëtejshëm i kësaj tabloje do të kërkonte marrjen e masave korrektuese dhe gjetjen e burimeve të reja të financimit. Së dyti, parashikimet tona janë të kushtëzuara në një masë të madhe nga përmirësimi i pritur i konsumit dhe i investimeve private. Nëpërmjet lehtësimit të kushteve të financimit në ekonomi, politika monetare krijon kushtet e duhura për nxitjen e tyre. Megjithatë, rritja e qëndrueshme e konsumit dhe investimeve do të varen nga përmirësimi i mëtejshëm i klimës së biznesit dhe nga thellimi i reformave strukturore, të cilat rritin produktivitetin e ekonomisë dhe forcojnë efektivitetin e politikës monetare.

Duke gjykuar mbi informacionin e disponuar, Këshilli Mbikëqyrës vendosi të ulë me 0.25 pikë përqindje normën bazë të interesit, duke e sjellë atë në nivelin 2.00%. Transmetimi i këtij vendimi në tregjet financiare do të krijojë kushtet e duhura monetare për mbështetjen e rritjes ekonomike dhe për kthimin e inflacionit në objektiv. Gjithashtu, duke u nisur nga parashikimet e skenarit bazë, Këshilli Mbikëqyrës vlerëson se arritja e objektivit të inflacionit në periudhën afatmesme do të kërkojë ruajtjen e kushteve të lehtësuara monetare edhe për disa tremujorë në vazhdim.