Objektivat - Standardet

Dokumenti i Politikave të Mbikëqyrjes së Sistemit të Pagesave ka krijuar një kuadër të qartë mbi fushën e zbatimit, metodat, standardet dhe mjetet e përdorura për mbikëqyrjen.

Objektivat

Banka e Shqipërisë ka mbështetur objektivat e saj të mbikëqyrjes së sistemit të pagesave në rregullore, standarde dhe politika për subjektet e ndryshme të mbuluara nga fusha e veprimit të këtij funksioni. Brenda këtyre kufijve, shtrirja dhe intensiteti i mbikëqyrjes ndryshojnë në varësi të rëndësisë që paraqet secili subjekt, si dhe evolucionit të infrastrukturës së tregut financiar, duke marrë parasysh elementet që mund të dëmtojnë funksionimin normal të sistemit të pagesave.

Standardet

Standardet e përcaktuara nga mbikëqyrja e sistemit të pagesave shërbejnë si referencë për nxitjen e sigurisë dhe efikasitetit në proceset e licencimit, rregullimit dhe mbikëqyrjes së komponentëve të rëndësishëm të Infrastrukturave të Tregjeve Financiare.

Monitorimi dhe vlerësimi i vazhdueshëm i këtyre subjekteve në lidhje me sigurinë dhe efikasitetin, si dhe propozimi për ndryshime, aty ku konsiderohet e nevojshme, përbëjnë aktivitetin kryesor të Bankës së Shqipërisë në këtë fushë.

Standardet e mbikëqyrjes që zbatohen janë kryesisht standardet e Bankës Qendrore Europiane (BQE), dhe Bankës për Rregullime Ndërkombëtare (BRN) mbi infrastrukturën e tregut financiar, si dhe standarde kombëtare aty ku konsiderohet e nevojshme në bazë të zhvillimeve më të fundit në vend.

Për arsye të përcaktimit dhe zbatimit të parimeve mbikëqyrëse, Banka e Shqipërisë kategorizon sistemet në ato me rëndësi sistemike dhe josistemike.

Banka e  Shqipërisë për klasifikimin e sistemeve të pagesave, me qëllim mbikëqyrjen e tyre, ka  miratuar një set kriteresh të miratuara nëpërmjet Rregullores 37/2018 “Politika e mbikëqyrjes së sistemeve të pagesave dhe të shlyerjes”. Këto kritere klasifikimi janë bazuar në kriteret e përcaktuara nga Banka Qendrore Evropiane.

Në parim një sistem pagesash klasifikohet si Sistem me Rëndësi Sistemike nëse:

a) zbaton parimin e finalitetit të  shlyerjes dhe të jetë krijuar sipas përkufizimeve të Ligjit për Sistemin e Pagesave në lidhje me sistemet dhe shtëpitë e klerimit të pagesave.

b) plotëson të paktën dy nga kriteret e mëposhtme brenda një viti kalendarik:   

i) vlera  mesatare  ditore  e pagesave  të  procesuara  është  mbi 1,300  miliardë  lekë  ose ekuivalentin e kësaj shume në valutë;

ii) shtrirja në treg është të paktën njëra nga të mëposhtmet:

  • zë të paktën 15% të vëllimit total të pagesave në nivel tregu të përbashkët  (si për shembull Bashkimi Evropian)
  • zë të paktën 5% të vëllimit total të pagesave ndërkufitare në këtë treg,
  • zë  të  paktën  75% të vëllimit  total  të  pagesave  në  shtetin në të  cilin operon;

iii) aktiviteti   i   tij   ndërkufitar   (p.sh. pjesëmarrësit në  një vend tjetër nga ai i operatorit të sistemit dhe/ose lidhjet ndërkufitare me sistemet e tjera të pagesave) përfshin  pesë ose më  shumë  vende të Bashkimit Evropian dhe gjeneron një minimum prej 33% të vëllimit total të  pagesave në  monedhën e përbashkët të procesuara nga sistemi;

iv) përdoret  për  shlyerjen  e  pozicioneve  të  krijuara  nga  infrastrukturat  e  tjera  të tregjeve financiare.

Vlen të nënvizohet se një sistem pagesash me vlerë të madhe pavarësisht klasifikimit të tij duhet të  respektojë parimet  mbikëqyrëse  të  sistemeve me rëndësi sistemike. Nga ana tjetër një sistem pagesash me vlerë të vogël i cili nuk përmbush  kriteret e sipërcituara, por aktiviteti i tij zë 25% ose më shumë  të tregut në të cilin operon klasifikohet si “Sistem Pagesash me Vlerë të Vogël me Rëndësi Domethënëse”. Së fundi, sistemet të cilat nuk përmbushin asnjë nga këto kritere klasifikohen si  “Sisteme të Tjera Pagesash”.

Parimet mbikëqyrëse të aplikuara në secilin klasifikim janë në proporcionalitet me rëndësinë e klasifikimit të sistemeve dhe mund të gjenden në shtojcën 4 të Rregullores 37/2018 “Politika e mbikëqyrjes së sistemeve të pagesave dhe të shlyerjes”.

Për qëllime të mbikëqyrjes së sistemeve të pagesave Banka e Shqipërisë ka kryer  ushtrimin e klasifikimit të sistemeve për vitin sipas kritereve të përcaktuara në  Rregulloren 37/2018 “Politikat e mbikëqyrjes së sistemeve të pagesave dhe të shlyerjes” të paraqitura dhe në këtë seksion. Bazuar në rezultatet e këtij ushtrimi:

•          Banka e Shqipërisë e trajton sistemin AIPS edhe për vitin ushtrimor 2022 si Sistem Pagesash me Rëndësi Sistemike (SIPS) pavarësisht se nuk përmbush të gjitha kriteret e klasifikimit dhe si i tillë parimet e kërkesat përkatëse të mbikëqyrjes së tij do të vijojnë të respektojnë parimet mbikëqyrëse të Sistemeve me Rëndësi Sistemike.

•          Ndërkohë sistemi AECH në bazë të rezultateve do të konsiderohet si Sistem me rëndësi domethënëse (PIRPS) për pagesat me vlera të vogla, e për rrjedhojë do të jetë subjekt i kërkesave specifike të mbikëqyrjes bazuar në kuadrin e politikave të Eurosistemit.