NJOFTIM PER SHTYP
Fjala e Guvernatorit të Bankës së Shqipërisë, z. Gent Sejko në samitin e vendeve të rajonit të mbajtur në Becic, Mal i Zi

Politika monetare e vendeve të rajonit

Midis Rezervës Federale dhe Bankës Qendrore Evropiane

I nderuar z. Kryetar!

Të nderuar kolegë,

Do të doja së pari të falënderoja organizatorët për ftesën. Si zakonisht, për mua shkëmbimi i mendimeve dhe sfidave të përbashkëta midis kolegëve është një gjë shumë e dobishme.

Titulli i panelit sugjeron se qëndrimi i politikës sonë monetare formësohet, disi, nga qëndrimi i politikës monetare që ndjek Fed-i dhe BQE-ja. Ndonëse larg të qenit një tablo e plotë, kjo është e vërtetë deri diku.

Politika monetare e ndjekur nga këto dy banka qendrore, përkatësisht, është shumë e rëndësishme për ne. Ato kanë ndikim mbi kushtet e jashtme dhe mund të diktojnë drejtimin, shpejtësinë dhe çmimin e flukseve financiare. Më tej, për vendet me një sistem financiar të dollarizuar apo euroizuar, ato mund të kenë ndikim edhe në kredinë e brendshme, kushtet financiare, bilancet dhe kursin e këmbimit.

Kjo na sjell te pyetjet e mëposhtme: Cili është vendi i politikës sonë monetare në situatën aktuale? Cilat janë sfidat me të cilat përballemi? Si do të reagojmë ndaj lëvizjeve në këto politika monetare të jashtme? Jam i sigurt se këto çështje do të trajtohen gjerësisht gjatë aktivitetit.

Tani, më lejoni të vë në dukje disa aspekte lidhur me politikën monetare të Bankës së Shqipërisë përkundër asaj të ndjekur nga BQE-ja apo Fed-i.

Banka e Shqipërisë ka ndjekur një politikë monetare ekspansioniste, e cila është mbështetur dhe lehtësuar nga qëndrimi i politikës monetare të BQE-së.

Gjatë katër viteve të fundit, Banka e Shqipërisë është angazhuar gjerësisht në një politikë monetare lehtësuese. Në praninë e zhvillimeve të dobëta ciklike dhe presioneve të ulëta inflacioniste, ne e kemi ulur normën bazë në nivelin më të ulët historik, 1.25%. Më tej:

• Kemi rritur injektimet e likuiditetit në sistemin bankar;
• Kemi miratuar norma negative për rezervën e detyruar në euro, në linjë me politikën e normave negative për depozitat në Eurozonë;
• Jemi angazhuar për komunikim të qartë dhe transparent lidhur me kahun e pritshëm të politikës monetare, duke shprehur preferencën tonë për politikë lehtësuese në linjë me objektivin tonë për inflacionin.

Megjithatë, ndryshe nga Fed-i dhe BQE-ja, dhe në linjë edhe me banka të tjera qendrore në rajon, ne nuk kemi aktivizuar instrumente jokonvencionale të politikës monetare.

Kjo për arsye se lehtësimi i politikës monetare nga ana e BQE-së ka lehtësuar zbatimin e politikës sonë monetare.

• Nga njëra anë, çmimi më i ulët për euron ndihmoi në uljen e kostove për kreditë në monedhë të huaj;
• Nga ana tjetër, norma e ulët bazë nga BQE-ja na ka mundësuar ta ulim normën tonë bazë pa u dashur të shqetësohemi për zhvlerësimin e kursit të këmbimit apo probleme të stabilitetit financiar. Kjo është shumë e rëndësishme, duke pasur parasysh se rreth 40% e kredive në monedhë të huaj janë të pambrojtura.

Në këtë pikë, do të doja të shfrytëzoja rastin të thosha se, për trajtimin e nivelit të lartë të ekspozimit në euro në sistemin tonë financiar, Banka e Shqipërisë, së bashku me autoritete të tjera, kanë hartuar një plan për uljen e nivelit të euroizimit në ekonominë e vendit.

Gjithsesi, duke iu rikthyer temës sonë, politika monetare lehtësuese që kemi ndjekur ka qenë thelbësore për të mbështetur rritjen dhe inflacionin.

Politika lehtësuese monetare ka qenë e suksesshme për lehtësimin e kushteve financiare dhe mbështetjen e rritjes së konsumit dhe investimeve:

• Kostot e kreditimit janë ulur me rreth 400-500 pikë bazë;
• Primet e rrezikut të likuiditetit në sistem janë ulur ndjeshëm;
• Kurba e interesave të obligacioneve qeveritare është sheshuar disi;
• Rritja e kreditimit po gjallërohet e mbështetur më së shumti nga kreditimi në monedhën vendase.

Për ta përmbledhur, nga këndvështrimi makroekonomik:

• Aktiviteti ekonomik po forcohet dhe jemi në rrugën e duhur për përmbushjen e objektivit të inflacionit brenda horizontit kohor përkatës;
• Sistemi ynë financiar mbetet likuid, i mirëkapitalizuar dhe raportet e fitimit janë pozitive.

Megjithatë, zhvillimet e jashtme duket se do të bëhen më komplekse.

Fed-i dhe BQE-ja po ndjekin qëndrime paksa të ndryshme në politikën tyre.

Gjatë viteve të fundit, Fed-i dhe BQE-ja kanë ndjekur qëndrime paksa të ndryshme në politikën tyre.

Fed-i duket të jetë në anën e shtrëngimit. Fed-i e rriti normën bazë në vitet 2016 dhe 2017, pas dy vjetësh të reduktimit të programit të lehtësimit sasior. Në të njëjtën kohë, orientimi për kahun e pritshëm të politikës monetare sugjeron shtrëngim të saj në të ardhmen e afërt.

Ndërkohë, BQE-ja po përballet me kushte të ndryshme ekonomike, përfshirë rritje më të ngadaltë, inflacion më të ulët dhe pasiguri më të madhe ekonomike dhe politike. Si rrjedhojë BQE-ja do ta ruajë politikën monetare lehtësuese për një kohë më të gjatë. Orientimi për kahun e pritshëm të politikës monetare sugjeron se ky qëndrim do të vijojë të paktën përgjatë vitit aktual.

Kjo na sjell në përfundimin se ka efekte zinxhir të mundshme ndërkombëtare nga këto politika divergjente, për ekonomitë e vogla e të hapura.

Si rrjedhojë e globalizimit financiar, politika monetare në ekonomitë e mëdha të zhvilluara ka ndikime zinxhir me rëndësi domethënëse në ekonominë globale. Po ashtu, ndryshimet në pritshmëritë e tregut për kursin e ardhshëm të politikave të tyre kanë ndikim të lartë në luhatshmërinë e tregut financiar.

Më tej, ekonomitë e rajonit janë ekonomi të vogla e të hapura, dhe Eurozona është partneri i tyre tregtar dhe ekonomik. Gjithashtu, sistemet bankare në vendet tona mbizotërohen nga grupe bankare me seli në BE. Ndaj, ndonëse vendimet e politikës monetare të Fed-it dhe BQE-së kanë ndikim në ekonomitë dhe sistemet financiare vendase, ato mund të kenë efekte me vonesë, po ndoshta më të gjata në kohë, mbi ekonomitë tona.

Në varësi të intensitetit, kanali i tregtisë dhe ai i bankingut mund të kenë ndikim mbi qëndrimin apo vendimet e politikës sonë monetare.

Duke pasur parasysh ekspozimin tonë në dollarë dhe në euro, qëndrimi i politikës monetare të BQE-së është më me rëndësi për ekonominë tonë. Me fjalë të tjera, ai ka një ndikim më të fortë dhe më të drejtpërdrejtë mbi kushtet monetare dhe sistemin tonë financiar.

Më lejoni të marr si shembull Shqipërinë, ku vendet e BE-së janë partnerët e saj kryesorë tregtarë.

• Rreth tre të katërtat e tregtisë sonë kryhet me vendet e Eurozonës;
• Mbi 60% e IHD-ve vijnë nga BE-ja ;
• Euroja është monedha kryesore e huaj në sistemin tonë financiar - më shumë se 4/5 e aktiveve dhe pasiveve në monedhë të huaj janë në euro;
• Më tej, studimet tregojnë se një shportë efektive e monedhave në Shqipëri do të përbëhej nga rreth 75-80% në euro dhe pjesa tjetër në dollarë apo monedha të lidhura me të.

Të gjithë këta tregues do të thonë se ne jemi shumë më të ekspozuar në qëndrimin e politikës në zonën euro, ndërsa qëndrimi i politikave të Fed-it ka vetëm ndikim të tërthortë.

Në këtë pikë, një shtrëngim i presupozuar i politikës monetare të BQE-së:

• do të rriste kostot e huadhënies në monedhë të huaj në ekonominë tonë, domethënë, shtrëngim i kushteve financiare;
• Nëse nuk ndiqet nga politika jonë monetare, do të shkaktonte kapërcime të brendshme të portofolit dhe presione zhvlerësimi për kursin e këmbimit;
• Nuk do të rezultonte në flukse dalëse të mëdha të kapitalit, pasi ne nuk përfituam shumë flukse hyrëse kapitali nga politika jashtëzakonisht ekspansioniste e ndjekur nga BQE-ja.

Nga ana tjetër, shtrëngimi i politikës monetare nga Fed-i nuk do ta prekte Shqipërinë drejtpërdrejt, përveç ndikimeve të zakonshme negative mbi çmimet e karburantit dhe të lëndëve të para.

Megjithatë, duhet të them se politika jonë monetare do të përfitonte nga një qëndrim i parashikueshëm i politikës monetare të BQE-së në të ardhmen e afërt.

Një qëndrim  i  parashikueshëm i politikës monetare në Eurozonë do të përmirësonte efektshmërinë e politikës sonë monetare. Një diferencë më e gjerë e normave të interesit mund të çojë në presione vlerësimi në kursin e këmbimit, dhe kjo mund dhe do të merret në konsideratë në analizat dhe veprimet tona të politikës monetare.

Në përfundim, më lejoni të bëj një përmbledhje:

• Shqipëria mbetet më shumë e ekspozuar ndaj politikave të BQE-së se sa ndaj Fed-it;
• Politikat tona monetare ekspansioniste janë lehtësuar ndjeshëm nga qëndrimi i politikës së BQE-së dhe Fed-it;
• Stabiliteti relativ i politikës monetare të Fed-it dhe BQE-së na ka ndihmuar të reduktojmë luhatshmërinë në tregjet tona vendase;
• Megjithatë, çdo shtrëngim nga këto banka do të përfaqësonte shtrëngim të kushteve financiare në vendet tona;
• Politika jonë monetare do të përfitonte nga Fed-i dhe BQE-ja, duke mbajtur parasysh se nuk do të na paraqesin ndonjë surprizë!

Faleminderit!