KONFERENCË PËR SHTYP
Fjala e Guvernatorit të Bankës së Shqipërisë, z. Ardian Fullani, në konferencën për shtyp mbi vendimmarrjen e politikës monetare të Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë, 31 korrik 2013

Sot, në datën 31 korrik 2013, Këshilli Mbikëqyrës i Bankës së Shqipërisë mori në shqyrtim dhe miratoi  Deklaratën e Politikës Monetare të Bankës së Shqipërisë për gjashtëmujorin e parë të vitit 2013. Pasi u njoh me zhvillimet më të fundit ekonomike e monetare në vend, si dhe në vijim të diskutimeve mbi ecurinë e pritur të tyre në të ardhmen, Këshilli Mbikëqyrës i Bankës së Shqipërisë vendosi të ulë normën bazë me 0.25 pikë përqindje, duke e çuar atë në nivelin 3.50%. Ulja e normës bazës krijon kushte më të mira për rritjen e kërkesës agregate, duke ndihmuar në kthimin e inflacionit pranë objektivit tonë prej 3.0%. Gjithashtu, lehtësimi i mëtejshëm i politikës monetare faktorizon pritjet për një politikë fiskale të përmbajtur në gjysmën e dytë të vitit dhe krijon hapësira për një korrektim më të shpejtë e me kosto më të ulët të financave publike.

(Më lejoni në vijim të bëj një pasqyrë të zhvillimeve ekonomike e të çështjeve kryesore të diskutuara në mbledhjen e sotme.)

***

Muajt e parë të vitit 2013 kanë konfirmuar vlerësimet tona për rritje të ngadaltë të ekonomisë shqiptare dhe për presione të ulëta inflacioniste në të. Aktiviteti ekonomik në vend vazhdon të vuajë nga ecuria e dobët e kërkesës agregate, e cila nga ana e saj reflekton pasigurinë e agjentëve ekonomikë mbi të ardhmen, kushtet relativisht të shtrënguara të financimit, si dhe dobësinë ekonomike të partnerëve tanë kryesorë tregtarë. Megjithatë, ndonëse në një kontekst makroekonomik sfidues, stabiliteti ekonomik e financiar i vendit mbetet i qëndrueshëm. Inflacioni qëndroi në nivele të ulëta gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit, si pasojë e presioneve të dobëta nga ana e kërkesës por edhe në reflektim të pritjeve të ankoruara për inflacionin. Këto të fundit pasqyrojnë politikën e kujdesshme monetare të ndjekur nga Banka e Shqipërisë.

Kjo politikë ka bërë të mundur uljen e normave afatgjata të interesit dhe ka ndihmuar në ruajtjen e parametrave të shëndetit të sistemit bankar. Gjithashtu, përmirësimi i pozicionit të jashtëm të vendit, i shoqëruar me qëndrueshmërinë e monedhës vendase si dhe bilancet përgjithësisht të shëndosha të sektorit financiar të ekonomisë, kanë forcuar më tej stabilitetin financiar dhe kanë siguruar një nga shtyllat e nevojshme për rritjen afatgjatë të vendit.

Inflacioni i tremujorit të dytë rezultoi mesatarisht në nivelin 2.2%, duke u reduktuar në krahasim me tremujorin e parë. Reduktimi i inflacionit të produkteve bujqësore dhe qëndrueshmëria e çmimeve të artikujve të tjerë të shportës e zhvendosën për poshtë inflacionin e këtij tremujori. Ecuria e çmimeve bujqësore vazhdon të përcaktojë rreth 90% të inflacionit total, duke reflektuar si luhatjet e çmimeve të këtyre produkteve ashtu edhe peshën relativisht të lartë që kanë ato në shportën tonë të konsumit.

Në aspektin makroekonomik, ecuria e inflacionit vazhdon të përcaktohet kryesisht nga prania e kapaciteteve të pashfrytëzuara të prodhimit. Rritja e ngadaltë e kërkesës agregate është shoqëruar me rritje të ulët të investimeve, të punësimit dhe të pagave e të kostove të punës në ekonomi. Ky zinxhir faktorësh është përkthyer më tej në presione të ulëta për rritjen e çmimeve të konsumit. Ai është konfirmuar edhe nga vlerat minimale historike që ka shënuar inflacioni bazë gjatë kësaj periudhe. Nga ana e ofertës, stabilizimi i çmimeve në tregjet botërore si dhe pritjet e ankoruara të agjentëve ekonomikë për inflacionin, janë reflektuar në rritje të ulëta të çmimeve në tregun e brendshëm.

Duke u ndalur te zhvillimet ekonomike, të dhënat e INSTAT-it tregojnë se rritja ekonomike e tremujorit të parë rezultoi rreth 1.7%, duke mbetur në linjë me nivelin e regjistruar në fundin e vitit të kaluar. Zgjerimi i aktivitetit ekonomik gjatë tremujorit të parë u mbështet kryesisht nga rritja e sektorit të industrisë, ndërkohë që sektori i bujqësisë dhe ai i shërbimeve patën gjithashtu një rritje pozitive por më të dobët.

Në të kundërt, sektori i ndërtimit vijoi të tkurret. Informacioni i disponuar për tremujorin dytë të vitit sugjeron për një përmirësim të ecurisë së ekonomisë, kryesisht në reflektim të stimulit të lartë fiskal të kësaj periudhe.

Nga pikëpamja e përbërësve të kërkesës, rritja ekonomike gjatë gjashtëmujorit i atribuohet kryesisht rritjes së eksporteve dhe shpenzimeve publike të kësaj periudhe, ndërkohë që kontributi i konsumit dhe i investimeve private vlerësohet të ketë qenë i dobët. Ndonëse stimujt monetarë janë rritur gjatë tremujorëve të fundit, konsumi dhe investimet private janë frenuar nga pasiguria për të ardhmen. Kjo pasiguri reflektohet në një sjellje më të kujdesshme nga biznesi dhe familjet shqiptare, si dhe në një gatishmëri më të ulët të tyre për të marrë përsipër rrezik. Rritja e prirjes për kursim dhe ulja e shkallës së huamarrjes përmirësojnë bilancet e sektorit privat, por ato kanë një ndikim negativ në kërkesën agregate dhe rritjen ekonomike afatmesme.

Ecuria e treguesve fiskalë në gjashtë muajt e parë të vitit ka reflektuar një politikë fiskale ekspansioniste, të manifestuar në rritjen e shpenzimeve buxhetore dhe të deficitit fiskal. Kjo sjellje ka qenë veçanërisht e spikatur në tremujorin e dytë. Rritja e shpenzimeve buxhetore ka patur një impakt pozitiv në rritjen ekonomike të kësaj periudhe, por efekti tërësor i politikës fiskale do të varet nga shkalla e respektimit të treguesve të miratuar buxhetorë për vitin 2013. Shpenzimet publike kanë shënuar rritje vjetore prej 12.2% në gjashtë muajt e parë të këtij viti, të nxitura në një masë të madhe nga shpenzimet kapitale. Nga ana tjetër, të ardhurat buxhetore për këtë periudhë rezultuan 2.9% më të ulëta nga një vit më parë, duke reflektuar ecurinë e dobët të të ardhurave tatimore. Këto zhvillime janë materializuar në rritje të ndjeshme të deficitit buxhetor, i cili ka rezultuar më shumë se dy herë më i lartë në krahasim me një vit më parë.

Dinamika e deficitit buxhetor është reflektuar në rritjen e borxhit publik gjatë kësaj periudhe.

Në fund të tremujorit të parë, raporti i borxhit publik ndaj PBB-së vlerësohet në 63.3%. Borxhi publik përbën një nga dobësitë më të mëdha të ekonomisë e të sistemit financiar shqiptar. Për këtë arsye, Banka e Shqipërisë sugjeron se marrja e masave të menjëhershme për kontrollin e këtij borxhi do të përbënte një kontribut të rëndësishëm për reduktimin e pasigurive dhe të primeve të rrezikut në ekonomi. Ne gjejmë rastin të sugjerojmë edhe një herë vendosjen e një rregulli fiskal transparent e të besueshëm. Kjo është rruga më e mirë për të disiplinuar politikën fiskale dhe për të ruajtur besimin e tregjeve financiare ndaj borxhit publik shqiptar në afat të gjatë.

Të dhënat e sektorit të jashtëm të ekonomisë dëshmojnë për kontribut pozitiv të kërkesës së huaj në rritjen e aktivitetit ekonomik në vend dhe për ngushtim të mëtejshëm të deficitit tregtar gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit. Kjo sjellje është diktuar nga rritja vjetore me 17.4% e eksporteve dhe nga rënia vjetore me 6.3% e importeve për të njëjtën periudhë. Për pasojë, deficiti tregtar është ulur me 22.2% gjatë kësaj periudhe.

Korrektimi i deritanishëm i bilancit tregtar është një zhvillim pozitiv për ekonominë shqiptare, por reduktimi i këtij deficiti i dedikohet në masë të madhe faktorëve me natyrë jo të qëndrueshme. Analiza e detajuar e shkëmbimeve tregtare konfirmon përqendrimin e lartë të eksporteve shqiptare, në rajone të caktuara gjeografike apo në grup-produkte të ngushta, si dhe vlerën e shtuar të ulët të tyre. Për një rritje të qëndrueshme të eksporteve dhe korrektim të shëndetshëm të deficitit tregtar, vëmendja e politikbërësve duhet të orientohet drejt rritjes së konkurueshmërisë së mallrave vendas dhe zgjerimit të bazës së eksporteve, nëpërmjet përshpejtimit të reformave strukturore.

Zhvillimet në tregjet financiare kanë reflektuar prime të ulëta të rrezikut dhe të inflacionit, duke mundësuar përcjelljen më të mirë të sinjaleve lehtësuese të politikës monetare të ndërmarra në fillim të këtij viti. Normat e interesit në tregun ndërbankar kanë qëndruar pranë normës bazë dhe kanë shfaqur luhatshmëri të ulët.

Në tregun primar, yield-et e letrave me vlerë të qeverisë kanë shënuar rënie të ndjeshme, veçanërisht në segmentin e maturiteteve më të gjata. Rënia e normave të interesit ka qenë më e shpejtë gjatë muajve të fundit edhe në tregun e depozitave, por mbetet e pakët në atë të kredive. Normat e interesit për kreditë po shfaqin një reagim të ngadaltë kundrejt normave të tjera të tregut, duke u ndikuar edhe nga kreditimi i pakët i ekonomisë gjatë muajve të fundit.

Zhvillimet monetare tregojnë për vazhdimësi të presioneve të ulëta inflacioniste në ekonomi. Përshpejtimi i rritjes vjetore të ofertës monetare ka reflektuar kryesisht kërkesën e shtuar të sektorit publik për financim gjatë këtyre dy muajve. Nga ana tjetër, kërkesa e bizneseve dhe e individëve për para ka vijuar të mbetet e dobët. Kredia për sektorin privat është ngadalësuar ndjeshëm dhe në fund të muajit maj, ajo është 0.2% më e ulët se një vit më parë. Krahas kushteve të shtrënguara të ofertës, ecuria e dobët e kreditimit po reflekton gjithnjë e më shumë rënien e kërkesës së bizneseve për kredi.

Ndërkohë, në tre muajt e fundit është regjistruar rritje e kërkesës së individëve për financim, duke sinjalizuar kështu për një gjallërim të mundshëm të kësaj kredie.

Projeksionet tona për ecurinë e ekonomisë në të ardhmen mbështesin vlerësimin për një rritje të ngadaltë të aktivitetit ekonomik gjatë tremujorëve në vazhdim, në nivele të krahasueshme me ato të gjysmës së parë të vitit. Kërkesa e huaj do të jetë burim i rritjes ekonomike edhe në tremujorët e ardhshëm, ndërkohë që stimuli fiskal i gjashtëmujorit të parë pritet të mungojë gjatë gjysmës së dytë të vitit. Të dhënat e tërthorta nuk mbartin ende sinjale për gjallërim të konsumit dhe të investimeve private. Rritja nën potencial e ekonomisë do të shoqërohet me presione të ulëta inflacioniste nga kahu i kërkesës dhe në mungesë të goditjeve të paparashikuara të ofertës, çmimet e konsumit pritet të rriten me norma të ulëta. Inflacioni vjetor pritet të luhatet në intervalin 1.1% - 3.8% pas 4 tremujorëve, me një probabilitet ndodhjeje 90%. Në këto rrethana, politika jonë monetare do të vazhdojë të ruajë natyrën e saj stimuluese edhe përgjatë tremujorëve në vijim.

Po kështu, ne do të vazhdojmë të furnizojmë sistemin bankar me të gjithë likuiditetin e kërkuar për funksionimin normal të tregjeve financiare.

***

Në përfundim të diskutimeve, Këshilli Mbikëqyrës vendosi të ulë normën bazë me 0.25 pikë përqindje, duke e çuar atë në nivelin 3.50%. Këshilli Mbikëqyrës vlerëson se kjo ulje krijon kushte më të mira monetare për përmbushjen e objektivit tonë të inflacionit në një periudhë afatmesme. Respektimi i këtij objektivi do të vijojë të mbetet orientuesi i vetëm i politikës tonë monetare.