NJOFTIM PER SHTYP
Fjala e Guvernatorit të Bankës së Shqipërisë, z. Gent Sejko në Seminarin e nivelit të lartë me temë “Rishqyrtimi i bashkërendimit midis politikës monetare dhe politikës fiskale”, organizuar nga Banka e Sllovenisë në bashkëpunim me FMN

Zbatimi i politikës monetare kur hapësira fiskale është e kufizuar

 

I nderuar moderator i panelit,

Të nderuar panelistë,

Besoj se ky seminar na ofron një platformë të përsosur për të shkëmbyer ide mbi bashkërendimin e politikës monetare me atë fiskale. Kjo çështje përbën shumë interes nga këndvështrimi i sfidave me të cilat po përballen bankat qendrore sot.

Para se ta trajtoj më në hollësi temën e këtij paneli, do të doja të ndaja me ju disa mendime mbi bashkërendimin e politikës monetare me atë fiskale.

Objektivi i bankës qendrore për arritjen dhe ruajtjen e stabilitetit të çmimeve si dhe pavarësia e saj operacionale nuk e reduktojnë nevojën për bashkërendim midis politikës monetare dhe politikës fiskale. Në nivel strategjik, objektivi parësor i politikës makroekonomike është rritja e qëndrueshme, në kontekstin e stabilitetit të çmimeve dhe një llogari e jashtme e qëndrueshme.

Ky qëllim kërkon kontributin si të politikës fiskale edhe të asaj monetare, brenda sferës së tyre të veprimit, si dhe një nivel të mjaftueshëm bashkërendimi midis tyre.

Në shkallën makro, një miks i balancuar i politikave dhe një bashkërendim efektiv i tyre kërkon:

- Qëndrueshmëri të politikave: politika monetare dhe ajo fiskale duhet të qëndrojnë në një trajektore të qëndrueshme. Sipas konsensusit mbizotërues akademik, kjo qëndrueshmëri duhet të ankorohet në rregulla të thjeshta dhe të efektshme të politikave, të tilla si regjimi i inflacionit të shënjestruar si dhe një akt ligjor për qëndrueshmërinë fiskale. Për më tepër, qëndrueshmëria vepron si përforcues i ndërsjellë: pritjet për inflacionin mund të ankorohen vetëm nëse politika fiskale nuk shkakton frikë destabilizuese; në të njëjtën kohë, politika fiskale mund të jetë më e qëndrueshme nëse nuk rëndohet me norma interesi tejet të larta, të nxitura nga një politikë monetare jo aq e besueshme.

- Besueshmëri të politikave: politika monetare dhe ajo fiskale duhet të jenë të besueshme. Besueshmëria e politikave vjen nga ndërthurja e një kuadri të qartë dhe të qëndrueshëm të politikave, struktura e duhur e incentivave si dhe një historik me arritje pozitive.

- Ndërgjegjësim për politikat: me fjalë të tjera njohje e qëllimeve të ndryshme, kanaleve të ndryshme të transmetimit dhe afateve kohore të ndryshme, që informojnë dhe kufizojnë politikën monetare dhe atë fiskale.

Në afat të gjatë, një miks i balancuar i politikave do të minimizonte luhatjet e kërkesës, do të përmirësonte shpërndarjen e burimeve dhe do të nxiste rritjen afatgjatë. Bashkërendimi i efektshëm i politikave do të kufizonte deficitin fiskal, deri në atë pikë, kur ky deficit të mund të financohet nëpërmjet tregjeve të kapitalit, pa iu drejtuar financimit monetar, pa dëmtuar shpërndarjen e burimeve dhe pa huamarrje të jashtme të paqëndrueshme. Bashkërendimi i efektshëm i politikave do ta orientonte politikën monetare drejt përmbushjes së objektivit të saj për arritjen dhe ruajtjen e stabilitetit të çmimeve, duke ulur kështu primet afatgjata të rrezikut dhe duke mbështetur stabilitetin financiar.

Nga sa fola më lart, mund të arrijmë në përfundimin se një qëndrim i dobët në fushën e njërës politikë rëndon fushën e politikës tjetër me kërkesa të tepruara.

Kjo na sjell në çështjen specifike të këtij paneli: zbatimi i politikës monetare kur hapësira fiskale është e kufizuar.

Pas krizës së fundit, të gjitha ekonomitë në rajon po luftojnë me pasojat e saj. Pjesa më e madhe e tyre po përpiqen nga njëra anë për rigjallërimin e ekonomisë, ndërsa nga ana tjetër po përballen me nevojën e ngutshme për konsolidimin e financave publike.

Shqipëria nuk bën përjashtim. Megjithëse pasojat e krizës nuk ishin aq të rënda, rritja ekonomike pothuajse është përgjysmuar krahasuar me trajektoren e saj para krizës. Kërkesa agregate nuk është në gjendje të gjenerojë shfrytëzim të plotë të punës apo kapitalit, ndërsa inflacioni i IÇK-së ka qenë në vazhdimësi nën objektivin e bankës qendrore. Në këtë sfond ekonomik, politika jonë monetare është bërë edhe më stimuluese: norma bazë e interesit - tashmë në 1.25% - është në nivelin më të ulët historik, nivel ky i paimagjinueshëm vetëm disa vite më parë. Ndërkohë, kemi rritur operacionet e injektimit të likuiditetit si dhe kemi zgjeruar gamën e kolateralit të pranuar; dhe kemi përdorur komunikimin e kahut të ardhshëm të politikës monetare si një instrument alternativ të saj.

Nga ana tjetër, borxhi publik u rrit ndjeshëm, nga rreth 55% të PBB-së në vitin 2008 deri në rreth 72% të PBB-së aktualisht, për shkak të veprimit të përbashkët të stabilizuesve automatikë dhe një mase të caktuar të stimulit fiskal kundërciklik. Megjithatë, u vlerësua se zgjerimi fiskal ishte i paqëndrueshëm, sidomos duke pasur parasysh kushtet e financimit në tregjet financiare ndërkombëtare. Gjithashtu, ky zgjerim u vlerësua të ishte kundërproduktiv, për shkak të shqetësimeve për reduktimin e hapësirave për sektorin privat - i ashtuquajturit efekti “ crowding out” - në prani të kushteve të shtrënguara të likuiditetit në tregjet financiare vendase dhe të efekteve anësore negative nëpërmjet primeve më të larta të rrezikut.

Për rrjedhojë, politika jonë fiskale tashmë është e pozicionuar në mënyrë të qëndrueshme në rrugën e konsolidimit, me synim uljen e borxhit publik nën 60% të PBB-së brenda fundit të kësaj dekade. Kjo do të thotë se politika monetare mbetet i vetmi instrument kundërciklik për nxitjen e aktivitetit ekonomik. Duke marrë parasysh të gjitha sa parashtrova, besoj se konsolidimi fiskal së bashku me një politikë monetare ekspansioniste na jep miksin e duhur të politikave në vend.

Megjithatë, nisur nga përvoja e deritanishme, dëshiroj ta mbyll fjalën time me tre vëzhgime:

- Së pari, politika monetare mbetet e efektshme edhe në prani të konsolidimit fiskal. Në Shqipëri, ne kemi pasur mundësinë t'i sjellim normat e interesit në një trajektore zbritëse dhe të nxisim rritjen e kreditimit në monedhën vendase. Megjithatë, efektshmëria e politikës monetare është frenuar nga tkurrja fiskale. Lëvizja në kahe të kundërta e këtyre dy politikave nuk do të ishte ideale në ditë të mira, dhe aq më pak e tillë në prani të rregullimit të bilanceve të sektorit privat dhe primeve më të larta të rrezikut dhe uljes së levës financiare ( deleveraging) në sektorin financiar.

- Së dyti, politika monetare mundet ta përmbushë objektivin e stabilitetit të çmimeve edhe në prani të konsolidimit fiskal. Megjithatë, kjo duhet shtjelluar më tej. Nga një këndvështrim më afatgjatë, inflacioni mbetet një dukuri monetare. Nëse një bankë qendrore është e angazhuar për objektivin e stabilitetit të çmimeve dhe asaj i jepet kohë e mjaftueshme në mënyrë që mekanizmi i transmetimit të funksionojë, nuk duhet të ketë arsye pse të mos jemi në gjendje t'i arrijmë objektivat e inflacionit. Gjithsesi, këtu ka dy parakushte që duhen mbajtur parasysh:

· Në funksion të arritjes së objektivit të inflacionit, banka qendrore mund të detyrohet të përdorë instrumente jotradicionale të politikës monetare. Ky është rasti kur bankat qendrore luajnë në limitet e instrumenteve konvencionale të politikës monetare (kufiri i poshtëm zero i normave bazë apo niveli ekstrem i mosmarrjes së rrezikut nga sistemi financiar). Siç e dimë, instrumentet jotradicionale mund të sjellin shtrembërime dhe, në të njëjtën kohë, të na paraqesin rreziqe me pasoja të paqëllimshme për stabilitetin financiar. Në rrethana të caktuara, rreziku që shoqëron përdorimin e instrumenteve jotradicionale të politikës monetare mund të jetë aq i fortë sa të kërkojë rishikimin e qëndrimit apo shpejtësisë së konsolidimit fiskal.

· Një periudhë e tejzgjatur me norma inflacioni nën objektiv mund t'i veçojë pritjet për inflacionin nga objektivi i bankës qendrore për inflacionin, duke kërkuar kështu një politikë monetare më aktive. Ky nuk është një argument kundër miksit të politikave në vetvete; për më tepër, ai është një sinjal i qartë për rolin kyç që duhet të ketë komunikimi i bankës qendrore dhe administrimi i pritjeve të agjentëve.

- Së treti, nuk duhet ta mbingarkojmë politikën monetare me një mori qëllimesh, përndryshe rrezikojmë të humbasim besueshmërinë tonë. Ndërkohë që financat publike janë zhytur në detyrime, politikanët janë mëse të kënaqur që barrën e rimëkëmbjes ekonomike t'ua ngarkojnë bankave qendrore. Si bankierë qendrorë, ne mund të gëzojmë vizibilitetin, po duhet të tregohemi të kujdesshëm që kjo të mos na marrë përpara. Duhet që gjithmonë t'i kujtojmë vetes se çfarë mundet dhe nuk mundet të arrijë politika monetare: ne mund të ndikojmë mbi variablat nominalë të ekonomisë, domethënë nivelin e çmimeve, por nuk mund të ndikojmë as mbi rritjen afatgjatë dhe as mbi prosperitetin e përgjithshëm në ekonomi. Në këtë drejtim, mendoj se duhet që gjithmonë t'i kujtojmë politikanët për përmbushjen e detyrave të tyre në lidhje me reformat strukturore dhe shfrytëzimin sa më mirë të frymëmarrjes që u jep politika monetare.

Faleminderit për vëmendjen!