Materiale studimore

Në këtë material diskutimi autorët kanë paraqitur një model të vogël strukturor për ekonominë shqiptare dhe e kanë vlerësuar atë duke përdorur teknikën Bayesian. Modeli shpjegon më së miri lidhjet kryesore të një ekonomije të vogël e të hapur, me një regjim të luhatshëm të kursit të këmbimit që ekzistojnë midis instrumentit të politikës monetare (normës së repos) dhe variablave kryesore makroekonomikë si prodhimi, inflacioni, kursi i këmbimit dhe papunësia.

Shqipëria ka adoptuar regjimin fleksibël të kursit të këmbimit që në fillim të tranzicionit, jo vetëm thjesht prej rezervave të kufizuara ndërkombëtare të saj, por gjithashtu për të shmangur korrigjimet e kushtueshme të shmangieve të kursit nga nivelet “ekuilibër”, siç vërehet shpesh në regjimet fikse. Ndërkohë që zgjedhja e këtij regjimi mund të gjykohet intuitivisht si e suksesshme, një vlerësim më metodik që mat nëse kursi i këmbimit në Shqipëri pasqyron vërtet ecurinë e përcaktuesve të tij, na ndihmon gjithashtu për të kuptuar se sa e rëndësishme është disiplina fiskale dhe monetare për të siguruar stabilitetin e ekuilibrit të brendshëm dhe të jashtëm në mungesë të një ankore shumë të qartë. Ky material diskutimi është një përpjekje e parë për të vlerësuar lidhjen midis kursit të këmbimit Lek-Eur dhe disa mbështetësve të tij kryesorë, si dhe rolin e politikave dhe faktorëve të tjerë që mund të kërcënojnë ekuilibrin e tij.

Indeksi i Kushteve Monetare (IKM) është paraqitur fillimisht nga Banka e Kanadasë [Freedman (1995)] dhe më pas ka filluar të përdoret nga shumë banka të tjera dhe institucione ndërkombëtare, si një mekanizëm për të interpretuar drejtimin e politikës monetare dhe efektet që ajo ka në ekonomi. IKM llogaritet si kombinim linear i variablave të cilët përfaqësojnë kanalet kryesore të transmetimit të politikës monetare në një ekonomi të hapur: norma reale e interesit dhe kursi real i këmbimit, ku koeficientët përfaqësojnë efektet e tyre reale mbi kërkesën agregate.

Qëllimi i këtij materiali studimi është të vlerësojë persistencën e inflacionit në Shqipëri, gjatë periudhës 1993-1998. Ne zbatojmë metodën me mesatare konstante dhe të ndryshueshme në varësi të kohës për inflacionin bazë dhe atë total, dhe gjithashtu testojmë nëse ka ndryshime strukturore të persistencës. Rezultatet empirike tregojnë se persistenca e inflacionit total ka qenë disi më e lartë gjatë periudhave inflacioniste, ndërsa filloi të ulej pas vitit 1997, kur pritshmëritë për inflacionin duket se u stabilizuan.

Industria bankare përbën segmentin më të rëndësishëm të sistemit financiar shqiptar dhe si i tillë kërkon një vëmendje më të madhe kur bëhet fjalë për analizat financiare të tij. Ky material trajton teorikisht dhe analitikisht, tregues të rrezikut dhe kthimit, si dhe për herë të parë, paraqet metodologjinë e përllogaritjes së një indeksi rreziku për sistemin bankar shqiptar.

Studimi synon të ekzaminojë eficiencën dhe profilin konkurrues të ekonomisë shqiptare, bazuar tek treguesit e produktivitetit të punës (PP) dhe kostove të punës për njësi të prodhuar (KPNj). Këta tregues janë llogaritur në përputhje me praktikat më të mira statistikore, të trajtuara në manualet përkatëse të Organizatës për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (OECD) (2001 dhe 2008)

Në datën 17 shtator 2009, Banka e Shqipërisë organizoi në Tiranë Konferencën e 8-të Ndërkombëtare me temë “Politika të stabilitetit monetar dhe financiar – Leksione nga kriza”. Punimet e kësaj konference u përshëndetën edhe nga Kryeministri, z. Sali Berisha dhe Ministri i Financave, z. Ridvan Bode. Në këtë konferencë morën pjesë shumë guvernatorë, zëvendësguvernatorë, përfaqësues të lartë të bankave qendrore, emra të njohur të botës akademike ekonomike dhe financiare, përfaqësues të institucioneve ndërkombëtare financiare, drejtues të bankave të nivelit të dytë që operojnë në Shqipëri si dhe shumë personalitete të tjera të vendit dhe të huaja. Konferenca u zhvillua në kushtet kur stabiliteti financiar qëndron në krye të axhendës së bankierëve qendrorë për të patur një sistem bankar e financiar të shëndoshë në kohë të vështira, i cili kontribuon fuqishëm në zhvillimin e qëndrueshëm makroekonomik të një vendi. Konferenca ishte e konceptuar me tre panele diskutimi. Në dy panelet e para të ftuarit nga bota akademike, bankare e financiare ndërkombëtare trajtuan krizën me të gjitha elementet e saj përbërëse dhe mësimet e deritanishme si dhe ndikimin që ka patur ajo në ekonomitë e Evropës Juglindore.

Produkti i Brendshëm Bruto tremujor në Shqipëri publikohet rreth 12 javë (tre muaj) pas mbarimit të tremujorit referues. Gjatë periudhës “së pritjes” është e nevojshme të vlerësohet kërkesa dhe prodhimi i brendshëm për të pasur një vendimmarrje të mirinformuar dhe politika ekonomike të efektshme. Për këtë qëllim kemi vlerësuar aftësinë shpjeguese të indikatorëve të disponueshëm më herët se shifra e PBB-së për parashikimin e kësaj të fundit për tremujorin referues. Parashikimi afatshkurtër është testuar me ekuacione indikatore, të formës ADL (p,q), me vlerësim OLS. Studimi arrin në përfundimin se treguesit më të dobishëm në parashikimin e PBB-së janë shitjet dhe riparimet e automjeteve – indikator sasior (hard indicator), – vlerësimi i industrisë për kërkesën, vlerësimi i industrisë për prodhimin, pritshmëritë e industrisë për prodhimin, vlerësimi i ndërtimit për prodhimin, dhe vlerësimi i shërbimeve për kërkesën – indikatorë cilësorë (soft indicators), të cilët janë komponentë të vrojtimeve të bizneseve dhe konsumatorëve, zhvilluar nga Banka e Shqipërisë. Modeli më i mirë në parashikimin afatshkurtër përfshin shitjet dhe riparimin e automjeteve dhe vlerësimin e sektorit të ndërtimit për prodhimin në tremujorin aktual. Ekuacionet finale të përzgjedhura performojnë më mirë se modelet naive dhe ARIMA. Fjalët kyçe: parashikim afatshkurtër, variabla cilësorë, Produkti i Brendshëm Bruto Klasifikimi JEL: C22, C53, E17

Studimi i eficiencës së sistemit bankar ka qenë përherë një çështje e diskutuar dhe me interes. K y material trajton marzhin neto të interesave si një matës i eficiencës së bankave që operojnë në sistemin bankar shqiptar dhe fokusi kryesor është në identifikimin e faktorëve që ndikojnë në masën e këtij treguesi. Sipas vlerësimeve të bëra për sistemin bankar shqiptar, rezulton se marzhi neto i interesave ndikohet nga luhatshmëria e normave të interesit (kryesisht për monedhën euro, atë vendase dhe lehtësisht dollarin), nga niveli i shpenzimeve të veprimtarisë që përgjithësisht ka qenë në rritje si dhe nga masa e rezervave të detyruara që bankat mbajnë pranë bankës qendrore. Të tjerë faktorë që ndikojnë marzhin neto janë niveli i kapitalizimit të bankave, që sidoqoftë duhet interpretuar me kujdes; të ardhurat neto nga komisionet të cilat janë të lidhura negativisht me variablin e varur çka nënkupton se këta dy tregues janë zëvendësues të njëritjetrit; efektiviteti i punës së administrimit; rreziku i kredisë dhe niveli i përqendrimit në terma të kredive.

Ky material investigon lidhjen shkak-pasojë midis zhvillimit financiar dhe rritjes ekonomike për rastin e Shqipërisë, duke përdorur testin e Granger-causality për pesë tregues të ndryshëm të zhvillimit financiar. Kështu, për seritë që nuk janë as stacionare, as të kointegruara është ndërtuar modeli VAR dhe më pas është aplikuar testi i mësipërm. Ndërsa, për seritë jo stacionare, por që midis tyre gjendet një lidhje kointegruese, testi i Granger-causality është aplikuar pas ndërtimit të vector error correction model (VECM). Gjetjet empirike të këtij materiali tregojnë, që në afatin e gjatë vërtetohet lidhja pozitive midis të gjithë treguesve që matin zhvillimin financiar dhe rritjes ekonomike. Ndërsa, në afatin e shkurtër kjo lidhje nuk është mjaft e qartë, pasi tregues të ndryshëm japin rezultate të ndryshme. Të dhënat që analizuam i përkasin periudhës 1996-2007.